Πονάει κεφάλι, κλείνει ΕΚΕΒΙ

 Κτίριο, Amsterdam West ( με κεραμικά βιβλία)

Πηγή:Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία

Η παροιμία βέβαια, δεν είναι έτσι -αλλά ταιριάζει νομίζω η παράφρασή της σαν σχόλιο για την απόφαση του αρμόδιου αναπλ. υπουργού κ. Τζαβάρα να κλείσει το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) λίγες μέρες αφότου είχε ζητήσει την παραίτηση του Διοικητικού Συμβουλίου του για δεοντολογικό σφάλμα. Το θέμα εκείνο δεν το είχαμε συζητήσει στο ιστολόγιο, οπότε ίσως δεν είναι άσκοπο να το ξαναθυμίσουμε.

Το ΕΚΕΒΙ, ανάμεσα στα άλλα, ήταν υπεύθυνο για το πρόγραμμα Φιλαναγνωσίας [τι φριχτή λέξη!] για τα σχολεία, δηλαδή για την αγορά παιδικών βιβλίων και τη διανομή τους σε δημοτικά σχολεία της χώρας, με χρηματοδότηση (ή συγχρηματοδότηση;) από την ΕΕ. Ορίστηκε από το ΕΚΕΒΙ μια (άμισθη) επιτροπή που διάλεξε 498 παιδικά βιβλία από 219 συγγραφείς και 56 εκδοτικούς οίκους, έχοντας βάλει όριο τα 6 βιβλία ανά συγγραφέα. Υπήρξαν διαμαρτυρίες από εκδότες που θεώρησαν ότι αδικήθηκαν, ότι δηλαδή λίγα δικά τους βιβλία εγκρίθηκαν και ότι κάποιοι άλλοι εκδοτικοί οίκοι ευνοήθηκαν. Μετά την παρουσίαση του καταλόγου των βιβλίων, σε άρθρο της στο Βήμα η Λώρη Κέζα μίλησε για σκάνδαλο, αφού δύο από τα μέλη της επιτροπής, οι συγγραφείς Μάνος Κοντολέων και Βαγγέλης Ηλιόπουλος, ενέκριναν και δικά τους βιβλία, καθώς και βιβλία συγγενών τους, ενώ η μερίδα του λέοντος των βιβλίων που εγκρίθηκαν (το 25%) έχει εκδοθεί από έναν εκδοτικό οίκο, τον Πατάκη, με τον οποίο συνεργάζονται και οι παραπάνω συγγραφείς. Μάλιστα, αναρωτήθηκε πώς δεν έχει ακόμα υπάρξει αντίδραση του αρμόδιου αναπλ. υπουργού σε αυτή την εξόφθαλμη περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων.

Η ερώτηση της κ. Κέζα δεν άργησε να απαντηθεί: την αμέσως επόμενη μέρα, ο κ. Τζαβάρας ζήτησε την παραίτηση της διευθύντριας και του Δ.Σ. του ΕΚΕΒΙ. (Είναι μια περίπτωση όπου δικαιολογημένα θα μπορούσα να γράψω “παραίτησε την διευθύντρια”). Η κ. Κατρίν Βελισσάρη, η παραιτημένη διευθύντρια, απάντησε στον υπουργό, όπως και το ΔΣ του ΕΚΕΒΙ, ενώ πνευματικά σωματεία, όπως η Εταιρεία Συγγραφέων, ή η Ένωση Ελληνικού Βιβλίου, επέκριναν τον υπουργό. Πάντως, ο Σύνδεσμος Εκδοτών Βιβλίου Αθηνών ζήτησε την κατάργηση του ΕΚΕΒΙ με τη σημερινή του μορφή. Όλα αυτά, πριν από τις γιορτές. Και αμέσως μετά την εορταστική ανάπαυλα, ανακοινώθηκε η απόφαση του κ. Τζαβάρα να δρομολογήσει το κλείσιμο του ΕΚΕΒΙ διότι έφτασε σε σημείο “που δεν επιτύγχανε το στόχο του”.

Δεν χωράει αμφιβολία ότι στην επιτροπή επιλογής των παιδικών βιβλίων έγινε δεοντολογικό σφάλμα. Παρόλο που είναι πειστική η ένσταση του εκδότη Πατάκη ότι ο εκδοτικός του οίκος εκδίδει, τα τελευταία χρόνια, περισσότερο από το 25% των ελληνικών παιδικών βιβλίων, οπότε είναι αναμενόμενο να αντιπροσωπεύεται με ανάλογο ποσοστό, εφόσον μάλιστα πολλά βιβλία του κάθε χρόνο βραβεύονται, και παρόλο που, όποια κι αν ήταν η σύνθεση της επιτροπής επιλογής, θα εγκρίνονταν αρκετά βιβλία του Β. Ηλιόπουλου και του Μ. Κοντολέων (έτσι δενκλίνει κι ο ίδιος το όνομά του), αφού είναι καταξιωμένοι συγγραφείς παιδικών βιβλίων, δεν παύει να υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων, οπότε ήταν εξαιρετικά απερίσκεπτη η απόφαση της ηγεσίας του ΕΚΕΒΙ να συμπεριλάβει στην επιτροπή κρίσης τους δυο συγγραφείς, που έτσι έγιναν κριτές και κρινόμενοι. Μπορούσαν να επιλέξουν ως μέλη της επιτροπής εκπαιδευτικούς, βιβλιοπώλες, βιβλιοθηκάριους, ώστε να αποφευχθεί η υπαρκτή δεοντολογική ένσταση. Είναι αυτό που λέμε για τη γυναίκα του Καίσαρα, όσο κι αν στη χώρα μας και στην εποχή μας η αρχή αυτή μόνο επιλεκτικά εφαρμόζεται (Εδώ αποκαλύφθηκε ότι κάναμε δυο φορές εκλογές με τον Βενιζέλο να έχει το στικάκι Λαγκάρντ στο συρτάρι του, άσχετα αν το χρησιμοποίησε ή όχι, και δεν ίδρωσε το αυτί κανενός στην κυβέρνηση).

Επομένως, σφάλμα του ΕΚΕΒΙ υπήρξε, αλλά ασφαλώς δεν είναι τέτοιας βαρύτητας που να δικαιολογεί τον εξαναγκασμό σε παραίτηση της ηγεσίας του φορέα, ούτε πολύ περισσότερο, την κατάργησή του. Και η χρονική σύμπτωση των γεγονότων υποβάλλει την ιδέα ότι η αντίδραση του υπουργού στο δεοντολογικό σφάλμα της ηγεσίας του ΕΚΕΒΙ δεν ήταν απλώς μια βεβιασμένη υπεραντίδραση, αλλά ότι η απόφαση για κατάργηση του φορέα προϋπήρχε και απλώς βρέθηκε το κατάλληλο πρόσχημα. Κάποιοι καχύποπτοι σκέφτηκαν μάλιστα ότι η πρόσφατη απόφαση του ΟΣΔΕΛ να σταματήσει να χρησιμοποιεί τη βάση Βιβλιονέτ (του ΕΚΕΒΙ) για να αμείβει τους δικαιούχους πνευματικών δικαιωμάτων δεν είναι άσχετη με την ανακοίνωση κατάργησης του ΕΚΕΒΙ, αν και αυτό προϋποθέτει σχεδιασμό σε βάθος μηνών.

Το ότι επικρίνω την απόφαση για κατάργηση του ΕΚΕΒΙ δεν σημαίνει ότι όλα πήγαιναν καλά στον φορέα, κάθε άλλο. Δεν ξέρω πράγματα από πρώτο χέρι, γι΄ αυτό και δεν μιλάω, είναι όμως κοινό μυστικό ότι πολλοί πνευματικοί άνθρωποι αισθάνονταν παραγκωνισμένοι από το ΕΚΕΒΙ κι έφτασαν στο (κατ’ εμέ ατόπημα) να χειροκροτήσουν την απόφαση του κ. Τζαβάρα να το κλείσει. Δεν αποκλείω να είναι αλήθεια ότι, για να κλέψω μια ωραία διατύπωση από τη σχετική συζήτηση στη Λεξιλογία, “το ΕΚΕΒΙ κατασπαταλούσε χρήματα, ασκούσε επιτυχώς τον ημετερισμό, δεν έπαιρνε θέση (ως όφειλε) σε πολλά προβλήματα του χώρου”. Όμως, όταν ένας φορέας έχει να δείξει έργο, και το ΕΚΕΒΙ αναμφίβολα έχει (θα αρκούσε να αναφερθεί και μόνο η εξαιρετικά πετυχημένη Βιβλιονέτ, η βάση βιβλιογραφικών δεδομένων στην οποία στηρίζονται εκδότες και βιβλιοπώλες αλλά και κάθε ερευνητής), όταν έχει ξεκινήσει τόσα προγράμματα που είναι βέβαιο ότι θα δεχτούν καίριο πλήγμα, όταν δεν υπάρχει η κατάλληλη εναλλακτική δομή (διότι το Υπουργείο Πολιτισμού έχει καταργηθεί και η Διεύθυνση Γραμμάτων του υδροκέφαλου υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού οφθαλμοφανώς δεν έχει τις δυνατότητες να φέρει σε πέρας ούτε μικρό μερίδιο των όσων έκανε το ΕΚΕΒΙ), τότε η απόφαση του υπουργού είναι η ταφόπλακα για την άσκηση οποιασδήποτε πολιτικής στο χώρο του βιβλίου.

Κάποιοι βέβαια, που έχουν αλλεργία σε οτιδήποτε δημόσιο, επικρότησαν την απόφαση ενταφιασμού, θεωρώντας ότι ήταν περιττή η ύπαρξη του ΕΚΕΒΙ, λες και δεν υπάρχουν ανάλογοι φορείς σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες (εδώ το γαλλικό κέντρο βιβλίου). λες και στην ίδια τη Μέκκα του φιλελευθερισμού, τις ΗΠΑ εννοώ, δεν υπάρχουν δεκάδες ανεξάρτητα κρατικά ιδρύματα και φορείς που δαπανούν χρήματα των φορολογούμενων για “έργα ουχί παραδεδεγμένης χρησιμότητος” που θα έλεγε και ο πτωχαλαζών Λέανδρος Παπαδημούλης -δεν εννοώ τον βουλευτή του Σύριζα αλλά το άλτερ έγκο του Παπαδιαμάντη- σαν το National Endowment for the Arts (βέβαια κι αυτό είχε προσπαθήσει να το καταργήσει ο Ρίγκαν), ή το National Endowment for the Humanities. (Για να μην πούμε ότι και το Διαδίκτυο, που όλοι μας χρησιμοποιούμε, γέννημα κρατικής πρωτοβουλίας ήταν, όπως προτιμούν να ξεχνάνε οι ταλιμπάνοι του φιλελευθερισμού κι ας πίνουν νερό στ’ όνομά του).

Οι ίδιοι ή κάποιοι άλλοι λένε ότι σε μια χρεοκοπημένη χώρα όπως η Ελλάδα είναι πολυτέλεια να ασκείται πολιτική για το βιβλίο, π.χ. να αγοράζονται βιβλία με δαπάνες των φορολογουμένων για να ενισχυθεί ο κλάδος. Προφανώς θα θεωρούν ότι ευημερούσε η Ελλάδα το 1942-43 όταν η αντίστοιχη Επιτροπή Εξαγοράς Έργων Ελλήνων Λογοτεχνών (ή κάπως έτσι) ενίσχυε την έκδοση βιβλίων από λογοτέχνες (έχουμε γράψει στο ιστολόγιο για το θέμα αυτό, με αφορμή μια διαμαρτυρία του Καραγάτση, που δήλωσε ότι δεν ζήτησε και δεν πήρε ενίσχυση). Οι δαπάνες για αγορά βιβλίων, άλλωστε, αφορούν μικρά ποσά, πολύ μικρότερα, ας πούμε, από όσα θα πεταχτούν για τη Γιουροβίζιον, όπου τελικά αποφασίστηκε να συμμετάσχουμε και φέτος. Και τα λεφτά για το βιβλίο πιάνουν τόπο, όπως τουλάχιστον μαρτυρούν οι εντυπώσεις εκπαιδευτικών από τα προγράμματα του ΕΚΕΒΙ στα σχολεία. Όσο για την οικονομία πόρων, καθόλου βέβαιο δεν είναι ότι θα εξοικονομηθούν πόροι εφόσον όλα φαίνονται να έχουν γίνει απρογραμμάτιστα, χωρίς καμιά μέριμνα για εξασφάλιση της συνέχειας, όπως χωρίς μέριμνα γίνονται και ένα σωρό εξαγγελίες σε άλλους τομείς π.χ. για κατάργηση των ΔΟΥ, ακόμα και σε νησιά, χωρίς να υπάρχει σύνδεση σε δίκτυο των υπηρεσιών που απομένουν.

Ακόμα κι αν, κουτσά-στραβά, κάποια προγράμματα του ΕΚΕΒΙ συνεχιστούν, δεν θα είναι με την ίδια μορφή: ας πούμε η Βιβλιονέτ μπορεί να περάσει σε ιδιωτικά χέρια και να χρεώνει συνδρομή, διότι βέβαια αυτό που πρότεινε μια φιλελεύθερη φίλη, να γίνει crowdsourcing από άμισθους ενδιαφερόμενους χρήστες, είναι ανέκδοτο. Οι πολύτιμες ψηφιοποιημένες συλλογές του ΕΚΕΒΙ ελπίζω να περάσουν στο ΕΚΤ και να μη χαθούν. Βέβαια, από μια άλλη σκοπιά ίσως να μην είναι και τόσο κακό πράγμα η κατάργηση του ΕΚΕΒΙ, αφού από τη σημερινή κυβέρνηση, που διόρισε Γενικό Διευθυντή Ειδήσεων στην ΕΡΤ τον κ. Αιμίλιο Λιάτσο, θα ήταν ουτοπικό να περιμένουμε εξυγίανση του ΕΚΕΒΙ -τη Λένα Μαντά θα διόριζαν διευθύντρια;

Όμως ίσως να μην έχει και τόση σημασία η κατάργηση του ΕΚΕΒΙ, αφού έτσι κι αλλιώς σε λίγο κανείς δεν θα μπορεί να εκδίδει (έντυπα) βιβλία στην Ελλάδα, αν τουλάχιστον περάσει η διάταξη που φαίνεται ότι σχεδιάζει ο κ. Στουρνάρας, δηλαδή να επιβληθεί υποχρέωση σε όλους τους συγγραφείς, προκειμένου να εκδώσουν βιβλίο, να έχουν μπλοκάκι, δελτίο παροχής υπηρεσιών -άρα να πληρώνουν όλα τα τέλη επιτηδεύματος και όλες τις ασφαλιστικές εισφορές. Η διαμαρτυρία της Ένωσης Ελληνικού Βιβλίου είναι εύγλωττη και πολύ φοβάμαι πως δεν υπερβάλλει: Πρέπει να γνωρίζετε ότι οι αμοιβές αυτές [των συγγραφέων] κατά μέσο όρο είναι δυσανάλογα μικρότερες των επιβαρύνσεων για τους πνευματικούς δημιουργούς στα ασφαλιστικά ταμεία, πράγμα που θα αναγκάσει αυτούς τους ανθρώπους να απόσχουν από τέτοιες δραστηριότητες. Το αποτέλεσμα θα είναι να μην εκδίδονται σημαντικά έργα, να μην εκδίδονται ποιητικές συλλογές, να μην εκδίδονται επιστημονικές μονογραφίες με ελάχιστη κίνηση, να μην έχει τη δυνατότητα ένας ειδικός επιστήμονας να κάνει μια φορά στη ζωή του μία επιμέλεια σε ένα έργο εντελώς εξειδικευμένου θέματος για το οποίο δεν υπάρχει άλλος κατάλληλος, να μη γίνει μία δύσκολη μετάφραση ενός ειδικού έργου από έναν άνθρωπο για τον οποίο θα είναι ίσως το μόνο έργο της ζωής του, να μην μπορεί κάποιος να γράψει τα απομνημονεύματά του, να μην μπορεί κανείς να γράψει ένα βιβλίο για το χωριό του κτλ.

Αν έχω καταλάβει καλά, η υπό εξέταση διάταξη θα αναγκάζει όποιον θέλει να εκδώσει το βιβλίο του να διατηρεί ΔΠΥ (μπλοκάκι) και να πληρώνει εισφορές σε ασφαλιστικό φορέα, παρόλο που θα είναι ήδη ασφαλισμένος στον φορέα του κύριου επαγγέλματός του, γιατί, κακά τα ψέματα, ελάχιστοι είναι μόνο συγγραφείς. (Σε ιδιωτική επικοινωνία, μου γράφουν ότι: “ο οποιοσδήποτε γράψει ένα βιβλίο κάθε πέντε χρόνια, ή μεταφράσει ή σκιτσάρει, πρέπει να έχει μπλοκάκι και να πληρώνει 330 Ε μηνιαίως στον ΟΑΕΕ, εφ’ όρου ζωής!“) Αν είναι έτσι, καλώς ονομάστηκε συγγραφοκτόνο αυτό το μέτρο, διότι σχεδόν κανείς δεν είναι σε θέση να πληρώνει αρκετές χιλιάδες το χρόνο χωρίς καμιά απολαβή, τη στιγμή που τα συγγραφικά δικαιώματα που εισπράττει θα είναι πολύ λιγότερα. Αν υπήρχε παρόμοιο μέτρο από παλιότερα, ο Σεφέρης και ο Ελύτης δεν θα είχαν μπορέσει να εκδώσουν τις ποιητικές συλλογές τους και τα άλλα βιβλία τους. Η εντύπωσή μου είναι ότι ανάλογη υποχρέωση είχε επιβληθεί πριν από μερικά χρόνια, δεν ξέρω αν ακόμα ισχύει, σε όσους συγγραφείς ήταν συνταξιούχοι. Τώρα θα γενικευτεί το κακό, οπότε θα σταματήσουμε να βγάζουμε βιβλία και θα γράφουμε μόνο στο Διαδίκτυο. Κι έτσι θα εκδίδονται μόνο μεταφρασμένα βιβλία ή μόνο μπεστσέλερ σαν της κ. Χρυσηίδας Δημουλίδου, αφού μόνο αυτή (και λίγοι ακόμα) θα μπορούν να αντέξουν τις εισφορές και τα χαράτσια που πέφτουν πάνω στους ελεύθερους επαγγελματίες. Και τότε, θα βρεθούμε βυθισμένοι στις πενήντα αποχρώσεις του φαιού…

 http://sarantakos.wordpress.com/2013/01/14/ekebi/#more-8066

Explore posts in the same categories: Βιβλίο, Νίκος Σαραντάκος

Ετικέτες: πολιτισμός, πολιτική, άρθρα

You can comment below, or link to this permanent URL from your own site.