Γιώργος Μανιάτης: Η πολιτική ως δυνατότητα

Saloua Raouda Choucair, Les Peintres célèbres II , 1948—49

Πηγή: Ουτοπία Νο 1,σελ.47-58

Είναι νοητή σήμερα μια πολιτική «μεγάλης κλίμακας»; Μια πολιτική, δηλαδή, που να στοχεύει στην όσο το δυνατόν συνολικότερη αναμόρφωση του κοινωνικού είναι με γνώμονα ένα συνεπές, συνεκτικό και περιεκτικό σύστημα αξιών που αντι­παρατίθεται στο ήδη ισχύον, το καθιερωμένο, την επίσημη έκφραση της σε κάθε επί­πεδο εξουσίας. Μια πολιτική, επομένως, που ως «τέλος» της δεν θα έχει την απόκτη­ση και τον τρόπο διαχείρισης της εξουσίας αλλά το περιεχόμενο της ίδιας της αν­θρώπινης υπόστασης, την ουσία του είναι εν κοινωνία. Πόσο επίκαιρο, πόσο ανα­γκαίο, πόσο νόμιμο είναι ένα τέτοιο ερώτημα;

Είναι επίκαιρο γιατί η παρατήρηση των φαινομένων της κοινωνικής ζωής οδηγεί σε πρωτογενείς διαπιστώσεις – στηριγμένες περισσότερο στις άμεσες εντυπώσεις και λιγότερο στο καταστάλαγμα της ιστορικής εμπειρίας – που ενισχύουν την άποψη ότι η πολιτική «μεγάλης κλίμακας» όχι μόνον έχει ιστορικά αποτύχει αλλά είναι και επιζήμια. Η κατάρρευση των ιδιότυπων «ανατολικών» κοινωνιών δίχως όμως την αναγκαία προβολή ενός άλλου, διαφορετικού και, ιδίως, πειστικού κοινωνικοπολι­τικού προτύπου – αναγκαίου άλλωστε, όπως έχει δείξει η ιστορία, στη ζωή των αν­θρώπων – καθιστά αναπόφευκτο και ενισχύει την επικαιρότητα του ερωτήματος.

Η εκ νέου τοποθέτηση του ζητήματος για το ποιο είναι το περιεχόμενο της πολι­τικής είναι αναγκαία σήμερα, αφού παρατηρείται μια συνεχής απαξίωση της πολιτι­κής δραστηριότητας που εκφράζεται είτε σαν αυθόρμητη απέχθεια είτε ως απομά­κρυνση από την πολιτική ακόμη κι ως εκφυλισμός του πολιτικού σε μορφές δευτε­ρεύοντος σχολιασμού, ο οποίος συνιστά μια μορφή πολιτικής παραφιλολογίας. Πρόκειται για τη μετατόπιση της πολιτικής από τις βασικές και ουσιαστικές της πα­ραμέτρους σε πλευρές δευτερεύουσες που περισσότερο συσκοτίζουν παρά αναδει­κνύουν το πολιτικό φαινόμενο. Το πρόβλημα αυτό συνδέεται και με τη γενικότερη κρίση των πολιτικών, με την ευρεία έννοια, αξιών της εποχής μας. Την οριακή κατά­σταση ενός πολιτιστικού προτύπου που διαγράφτηκε την εποχή του διαφωτισμού και, ως φαίνεται, ολοκληρώνεται με την εκπνοή ενός από τους ταραχωδέστερους αι­ώνες της ανθρώπινης ιστορίας.

Το ερώτημα νομιμοποιείται επιστημολογικά καθώς συμπυκνώνει τη διαμάχη γι’αυτό καθαυτό το περιεχόμενο της πολιτικής, την εμβέλεια, τα όρια, τις δυνατότητες της. Τι είναι, τελικά , πολιτική; Μια δραστηριότητα εξισορρόπησης συμφερόντων; Ένα πρόγραμμα διαχείρισης κοινών προβλημάτων και υποθέσεων; Μια προβολή των οραμάτων του σήμερα στην πραγματικότητα του αύριο; Μια συμπαιγνία επαγ­γελματιών προς ίδιον όφελος; Μια στάση αξιακά ουδέτερη η μια γενικότερη ηθικο-παιδαγωγική διαδικασία; Αυτά είναι ορισμένα, κι όχι όλα φυσικά, από τα ερωτήμα­τα που αναφέρονται στο status της πολιτικής και επιχειρούν την επισήμανση και πε­ριγραφή του αντικειμένου της.