Τον Ιούνιο η γερμανική εκπομπή Monitor έκανε ένα ρεπορτάζ για το σκάνδαλο της διαπλοκής μεγάλων πολυεθνικών, μιας χούφτας διεθνών δικηγορικών γραφείων και εξωδικαστικών διαιτητών που επιβάλουν πρόστιμα δισεκατομμυρίων σε κράτη όταν θεωρήσουν ότι αυτά βλάπτουν στο ελάχιστο την κερδοφορία ενεργειακών, χρηματοπιστωτικών και άλλων εταιρειών. Τα αστικά κράτη βέβαια οικειοθελώς παραδίδονται στη δικαιοδοσία των ασύδοτων αυτών διεθνών διαιτητών που στο 70% των περιπτώσεων δικαιώνουν τις εταιρείες. Πρόκειται για άλλον ένα μηχανισμό των αστικών κρατών με τον οποίο οργανώνουν τη ληστεία των εργαζομένων από το κεφάλαιο.
Η πρώην συνάδελφος μου στο Παρατηρητήριο της Ευρώπης των Πολυεθνικών (CEO) Pia Eberhardt συνέβαλε στο ρεπορτάζ, καθώς είναι η συγγραφέας μιας ευρύτατης μελέτης γύρω από το θέμα αυτό: “Profiting from injustice“. Η Βάλια Μπαζού από το Ποντίκι είχε παλιότερα γράψει ένα άρθρο βασισμένο στη μελέτη αυτή: “Το αµαρτωλό τρίγωνο της διεθνούς κλεπτοκρατίας“.
Διάφορες εταιρείες ετοιμάζονται να φέρουν και το ελληνικό δημόσιο μπροστά στη διαιτησία ώστε να πληρώσει εκατομμύρια σε αποζημιώσεις για το PSI. Η λεηλασία δεν έχει όρια και δυστυχώς κάποιοι “αριστεροί” νομίζουν ότι μπορούν να “διαπραγματευτούν” με όλα αυτά τα όρνεα.
Μη χάσετε στη Λεύγα #11 που λογικά έχει ήδη κυκλοφορήσει και περιέχει το άρθρο “Ένα, δύο, τρία γαμιέται η διαιτησία” της Χλόης Πετρίδου που αναπτύσσει ακόμα περισσότερο το ζήτημα.
(σσ.: οι αστοί το’χουν χάσει τελείως. Η 0λική ανυπακοή στους παλαβιάρικους θεσμούς τους είναι η μόνη διέξοδος για την επιβίωση.)
Από μαύρες έως εφιαλτικές βλέπει τις εξελίξεις στην ευρωπαϊκή κρίση ο Πολ Κρούγκμαν, αν η Γερμανία δεν ανταποκριθεί στον ηγετικό της ρόλο στα οικονομικά δρώμενα της Γηραιάς Ηπείρου.
Στο πλαίσιο ομιλίας που έδωσε προχθές σε εκδήλωση της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Φαρμακευτικών Εταιρειών και Eνώσεων –EFPIA– στις Βρυξέλλες, ο νομπελίστας οικονομολόγος υποστήριξε ότι η πορεία που ακολούθησε ως τώρα η Ε.Ε. προκειμένου να βγει από την κρίση δεν ήταν η καλύτερη δυνατή. Ισοδυναμεί, όπως είπε, με «τραγωδία» που οφείλεται σε «καλές προθέσεις».
Του Μπάμπη Μιχάλη
Ελλειψη τραπεζικής ένωσης
Ο Κρούγκμαν υποστήριξε ότι η έλλειψη τραπεζικής και δημοσιονομικής ένωσης βύθισε την Ε.Ε. στην κρίση, που ενδεχομένως να παραταθεί. Ανέφερε ως χαρακτηριστικό παράδειγμα τις περιπτώσεις της Ισπανίας και της αμερικανικής Πολιτείας της Φλόριντα. Και οι δύο βίωσαν νωρίτερα φούσκα στην αγορά ακινήτων τους, που έσκασε. Η ύπαρξη δημοσιονομικής ένωσης μεταξύ των αμερικανικών Πολιτειών επέτρεψε στη Φλόριντα να στηριχθεί στις αυτόματες πληρωμές της ομοσπονδιακής κυβέρνησης και να χρηματοδοτήσει το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης και τα επιδόματα ανεργίας χωρίς να επιβαρύνει τον πολιτειακό προϋπολογισμό. Η Φλόριντα ενισχύθηκε από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ με ποσό ίσο με το 5% του αμερικανικού ΑΕΠ και σήμερα εμφανίζει ποσοστό ανεργίας κάτω από τον εθνικό μέσο όρο (κυρίως λόγω της εσωτερικής μετανάστευσης των εργαζομένων).
Αντίθετα η Ισπανία -που συναγωνίζεται σε ρεκόρ ανεργίας σήμερα την Ελλάδα- δεν είχε την ίδια τύχη, πρόσβαση δηλαδή σε ανάλογες αυτόματες πληρωμές, με αποτέλεσμα να στηριχθεί σχεδόν αποκλειστικά στον δανεισμό.
O Αμερικανός οικονομολόγος εκτιμά ότι η τρέχουσα κρίση στην Ε.Ε. θα οδηγήσει πιθανότατα σε ένα από 4 παρακάτω σενάρια:
Α. Η Γερμανία θα αναλάβει τον ρόλο που κατέχει ως η «ατμομηχανή» της ευρωπαϊκής οικονομίας. Σε συνεργασία με τα υπόλοιπα μεγάλα κράτη της Ε.Ε. και τη βοήθεια πολιτικών νομισματικής επέκτασης και άπλετης ρευστότητας από μέρους της ΕΚΤ θα αναλάβει να προωθήσει μέτρα αναθέρμανσης του πληθωρισμού. Ο στόχος, προφανής. Οι υψηλότερες τιμές θα οδηγήσουν σε επανέναρξη επενδύσεων από τις επιχειρήσεις, προσλήψεις, αύξηση της απασχόλησης και των εισοδημάτων, τόνωση της κατανάλωσης και της ζήτησης και τελικά βελτίωση της οικονομικής ανάπτυξης. Στο πλαίσιο ενός τέτοιου σεναρίου, ο Κρούγκμαν τάσσεται κάθετα υπέρ της αύξησης του κόστους εργασίας στη Γερμανία -που θα οδηγήσει σε αύξηση της κατανάλωσης εκεί και σε παράπλευρες θετικές επιπτώσεις για τις οικονομίες των εταίρων της- αντί της εφαρμοζόμενης μείωσής του στην Ισπανία. Ο κεϊνσιανός οικονομολόγος εκτιμά ότι το σενάριο αυτό θα είναι το καλύτερο δυνατό για την Ε.Ε. Θεωρεί όμως ότι δεν πρόκειται να ενεργοποιηθεί παρά μόνον όταν η Ε.Ε. φτάσει στο χείλος του γκρεμού.
Η ιστοσελίδα μας www.tometopo.gr/ φιλοξενεί σήμερα το άρθρο του Γιώργου Οικονομίδη, ενός επιστήμονα που έχει αφιερώσει πολλές δυνάμεις στη μελέτη της δυνατότητας των κοινωνιών να λειτουργούν αποκλειστικά σχεδόν με λογιστικό χρήμα, χωρίς την ανάγκη προσφυγής στα συμβατικά χαρτονομίσματα. Οι απόψεις φαίνονται αιρετικές, αλλά έχουν μεγάλο ενδιαφέρον. Ειδικά για το Σχέδιο Β μπορεί να συμβάλλουν στην υπέρβαση πολλών δυσκολιών που έχουν σχέση με το χρονικό διάστημα που απαιτείται προκειμένου να τυπωθούν τα νέα χαρτονομίσματα που θα αντικαταστήσουν τα σημερινά με το ευρώ.
του Γιώργου Οικονομίδη*
«Ας φανταστούμε ότι – μετά από όλες τις απαραίτητες νομοθετικές διαδικασίες από τα αρμόδια ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα – από 1-1-2014 καταργούνται τα 500ευρα και τα 200ευρα, από 1-7-2014 καταργούνται τα 100ευρα και τα 50ευρα και από 1-1-2015 καταργούνται τα 20ευρα και τα 10ευρα και κυκλοφορεί (αν κριθεί απαραίτητο αλλιώς καταργείται πλήρως και αυτό) 5ευρο κέρμα. Η χρονική κλιμάκωση θα εξυπηρετήσει την σταδιακή προσαρμογή του κοινού και την προμήθεια και εγκατάσταση των απαραιτήτων μηχανημάτων και συνδέσεων. Θα δώσει επίσης τον χρόνο κατάθεσης στις Τράπεζες όλου του κυκλοφορόντος χρήματος (χωρίς αντικίνητρα «πόθεν έσχες» κλπ αφού το τελικό όφελος θα είναι πολλαπλάσιο).
Όλες επομένως οι συναλλαγές πλην των πολύ μικρής αξίας διενεργούνται στο εξής μέσω καρτών – πιστωτικών είτε χρεωστικών – ή και μέσω internet ή mobilebanking.
ΑΜΕΣΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Πλήρης εποπτεία του δημοσίου επί του συνόλου του ΑΕΠ και όλου τουü τζίρου κάθε οικονομικού προσώπου και επομένως κάλυψη του συνόλου της φορολογικής βάσης για κάθε είδους φόρο άμεσο ή έμμεσο. Επομένως δημοσιονομική εξυγίανση αφ’ ενός λόγω αύξησης του ΑΕΠ αλλάü και κυρίως λόγω αύξησης των κρατικών εσόδων σε ανέλπιστο άλλως βαθμό. Δυνατότητα άρα μείωσης των φορολογικών συντελεστών –ειδικά καιü κυρίως των εμμέσων φόρων – και άρα περαιτέρω ενίσχυσης της ανάπτυξης.
ΕΜΜΕΣΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ (ίσως και σημαντικότερα !)
Εξάλειψη του εγκλήματος – και κυρίως του οργανωμένου αφού itwon’tvpay !. Απομένουν πλέον μόνον εγκλήματα τιμής, μίσους, κλπ. Δεν υπάρχει δυνατότητα απόληψης κέρδους και άρα ούτε έδαφος γιαv εμπόριο ναρκωτικών, όπλων, trafficking, ούτε και για λαθρομετανάστευση! Ούτε καν για παράνομο τζόγο ! Τεράστια επομένως ωφέλεια της κοινωνίας με την αφαίρεσηv οποιουδήποτε κινδύνου ληστειών, διαρρήξεων, κλοπών, απαγωγών κλπ., αλλά και δωροδοκιών, διαφθοράς, εκβιασμών κλπ Αντίστοιχη απελευθέρωση κοινωνικών δυνατοτήτων του κράτους λόγωv εξαιρετικής μείωσης αντικειμένου από σειρά υπηρεσιών (δικαστήρια, αστυνομία, φυλακές κλπ).
Έπειτα από τέσσερα χρόνια εφαρμογής ενός μείγματος οικονομικής πολιτικής, το οποίο συνίσταται σε δημοσιονομική συστολή, εσωτερική υποτίμηση και απορρύθμιση της αγοράς εργασίας, η «επίσημη» ανεργία στην Ελλάδα έχει υπερβεί το 27% και η αθροιστική μείωση του ΑΕΠ το 20%, ενώ εκτιμάται ότι η ύφεση θα είναι πάνω από 5% κατά το 2013.
Πρόκειται για τη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τη μεγαλύτερη μείωση του ΑΕΠ και των μισθών, σε ποσοστά διπλάσια από αυτήν που την ακολουθεί, δηλαδή την Πορτογαλία, η οποία επίσης ανήκει, γεγονός καθόλου συμπτωματικό, στην «περιφέρεια» της Ζώνης του Ευρώ (ΖΕ). Τέλος, όσον αφορά στον πίνακα των ρυθμών μεταβολής του ΑΕΠ σε παγκόσμια κλίμακα, για το έτος 2011, η χώρα μας βρισκόταν στη θέση 214 (με μείωση του ΑΕΠ κατά 6.9%), δηλαδή μπροστά μόνον από την Ανγκουίλα (μείωση κατά 8.5%) και την Υεμένη (μείωση κατά 10.5%).
Η ανάλυση των δεδομένων της ελληνικής οικονομίας δείχνει ότι ακόμα και εάν αυξάνεται, εφεξής, το ΑΕΠ με μέσο ετήσιο ρυθμό 1%, τότε μετά από μία δεκαετία η ανεργία θα είναι στο 30%. Δείχνει, επίσης, ότι για να αρχίζει να μειώνεται η ανεργία πρέπει, από αύριο κιόλας, το ΑΕΠ να αρχίζει να αυξάνεται με ρυθμό πάνω από 2%. Έτσι, για να σημειωθεί μία συμπίεση της ανεργίας στο π.χ. 10% μέσα σε 5 έτη, απαιτείται αύξηση του ΑΕΠ με μέσο ετήσιο ρυθμό 5.4%, ο οποίος ενέχει αύξηση της απασχόλησης με μέσο ετήσιο ρυθμό 4.4%, δηλαδή τη δημιουργία 181 χιλιάδων θέσεων εργασίας ανά έτος.
Υπάρχει κανείς που ισχυρίζεται, βάσει στοιχείων, ότι θα μειωθεί η ανεργία; Όχι, δεν υπάρχει κανείς. Καταρχάς, τόσο η Τρόικα εξωτερικού όσο και η Τρόικα εσωτερικού δεν έχουν καταθέσει κανένα πρόγραμμα ή μελέτη, τόσο για το ζήτημα της ανεργίας όσο και γενικά για αυτό της ανάκαμψης. Αντιθέτως, μάλιστα, εκτιμούν (με τρόπο-μέθοδο που δεν γνωρίζω να έχει δημοσιοποιηθεί) ότι ο μέσος ρυθμός μεγέθυνσης του ελληνικού ΑΕΠ θα είναι της τάξης του 2%, κατά την περίοδο 2015-2020, και της τάξης του 1.7%, για μετά το 2020. Άρα, ομολογούν, εμμέσως πλην σαφώς, ότι ούτε στοχεύουν στην ούτε αναμένουν την συμπίεση της ανεργίας. (περισσότερα…)
Μπορεί μια μικρή χώρα σαν την Ελλάδα να διασφαλίσει αυτάρκεια στην αγροτική της παραγωγή; Οι φυσικοί πόροι, η τεχνογνωσία, οι υποδομές, οι πρώτες ύλες (πετρέλαιο, λιπάσματα, σπόροι) υπάρχουν; Αν επιλέξουμε διαφορετικό δρόμο από αυτόν που μας σερβίρουν ως μονόδρομο κυβέρνηση-ΕΕ-ΔΝΤ μπορούμε να σταθούμε στα πόδια μας; Εκεί άλλωστε επενδύει και ο αντίπαλος: στην πείνα και την εξαθλίωση που υποτίθεται ότι μας περιμένει, αν οι αγορές μάς κλείσουν την πόρτα.
Η χώρα των υπηρεσιών που εισάγει τα πάντα, με τους τεμπέληδες αγρότες που κάνουν μερσεντές τις επιδοτήσεις, η αναπαραγωγή της κουλτούρας του «Ηλία ρίχ’ το [1]» για την ελληνική ύπαιθρο είναι μια άριστη αφήγηση του τότε, ιδανικό υπόστρωμα για την αφήγηση του τώρα: η Ελλάδα, αν φύγει από ΕΕ και ευρώ, δεν θα μπορεί να παράγει ούτε φυτά που βγαίνουν αυτοφυώς! Είναι τα πράγματα όμως έτσι; Το παρόν άρθρο δεν θα επιχειρήσει ούτε να δώσει εύκολες απαντήσεις, ούτε ολοκληρωμένες προτάσεις. Επιχειρεί όμως να ψηλαφίσει δρόμους σε μια συζήτηση που έχει ανοίξει στην ελληνική κοινωνία και αφορά το ερώτημα «μετά το ευρώ τι» και στην αγροτική παραγωγή.
Η πρόσδεση της αγροτικής παραγωγής στις πολιτικές της ΕΕ
Η Κοινή Αγροτική Πολιτική
Η πλήρης υιοθέτηση και στήριξη, από πλευράς εθνικών κυβερνήσεων, των πολιτικών της ΕΕ οδήγησε στην υλοποίηση της αναθεωρημένης ΚΑΠ του 2003 [2] με βασικούς άξονες την αποσύνδεση της επιδότησης από την παραγωγή [3], τη σταδιακή περικοπή των επιδοτήσεων μέσω της ενιαίας ενίσχυσης και την εισαγωγή της έννοιας της πολλαπλής συμμόρφωσης [4]. Αυτό το πλαίσιο, σε συνδυασμό με τη χρησιμοποίηση των κοινοτικών κονδυλίων όχι για τις πραγματικές ανάγκες των παραγωγών αλλά για το χτίσιμο εκλογικής πελατείας (μέσω των αποδομημένων και κομματικών αγροτικών συνεταιρισμών και ενώσεων), δημιουργεί μια θλιβερή πραγματικότητα.
Μεγάλη μείωση του όγκου της αγροτικής παραγωγής, τόσο φυτικής όσο και ζωικής προέλευσης, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τη σχεδόν εξαφάνιση της παραγωγής καπνού και τεύτλων. Αύξηση του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου των αγροτικών προϊόντων. Μείωση των εξαγωγών και αύξηση των εισαγωγών με αποτέλεσμα την περαιτέρω αύξηση της διατροφικής εξάρτησης της Ελλάδας. Σημαντική συρρίκνωση της συνεισφοράς της γεωργίας στο ΑΕΠ, που αποκαλύπτει τη σταδιακή υποτίμηση της αξίας της αγροτικής και κτηνοτροφικής παραγωγής: από 8% το 2001 σε 5% το 2004 και σε λιγότερο από 3% το 2007.
Το ασφυκτικό αυτό πλαίσιο, σε συνδυασμό με την εκρηκτική αύξηση του κόστους παραγωγής (πετρέλαιο, λιπάσματα, ζωοτροφές, φυτοπροστατευτικά, πολλαπλασιαστικό υλικό), ωθεί τους μικρομεσαίους παραγωγούς στην αύξηση του δανεισμού τους από τις τράπεζες και τη σταδιακή εγκατάλειψη των εκμεταλλεύσεών τους με αποτέλεσμα τη μείωση του αγροτικού πληθυσμού σχεδόν στο 9% του ενεργού πληθυσμού.
Οι τράπεζες έπρεπε να κρατικοποιηθούν. Οσο πιο πολλές υπάρχουν τόσο πιο πολλές οι πιθανότητες που οδηγούν σε κατάχρηση. Αν η έξοδος από το ευρώ είναι αναπόφευκτη, γιατί να υποφέρετε από την ύφεση; «ΓΙΑΤΙ να έχουμε παρατεταμένη ύφεση πριν από τη μέρα της εξόδου, αν η έξοδος είναι αναπόφευκτη;», αναρωτιέται ο Κρίστοφερ Μαχόνι(πρώην αντιπρόεδρος της Moody’s, υπεύθυνος στο ρίσκο κρατών) και υποστηρίζει, μιλώντας στην «Κ.Ε.», ότι το σχέδιο της τρόικας οδηγεί την Ελλάδα στην πείνα.
Συνέντευξη τον ΑΔΑΜ ΓΙΑΝΝΙΚΟ
Με τριάντα χρόνια εμπειρίας στη Wall Street, ο Μαχόνι υπήρξε επί σειρά ετών αντιπρόεδρος στον οίκο αξιολόγησης Moody’s, υπεύθυνος για την παγκόσμια εταιρική χρηματοδότηση, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και το μακροοικονομικό κίνδυνο Δημοσίου στη Moody’s Investors Service. Ο ίδιος περιγράφει τον εαυτό του ως «μαθητή των αγορών» και «libertarian». Προτείνει την τακτική έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, αλλά προειδοποιεί: «Δεν ζηλεύω καθόλου τις επιλογές που πρέπει να κάνουν η ελληνική, η κυπριακή και η πορτογαλική κυβέρνηση».
Ερ: Τους τελευταίους μήνες το ελληνικό τραπεζικό σύστημα βρίσκεται στην κόψη του ξυραφιού. Πώς βλέπετε την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών;
Πρώτ’ απ’ όλα το ελληνικό τραπεζικό σύστημα είναι και πρέπει να παραμείνει ενδεχόμενη υποχρέωση (contingent liability) υπό την κηδεμονία του κράτους. Σε αυτή τη φάση της τραγωδίας, οι τράπεζες έπρεπε να κρατικοποιηθούν και πιθανόν να συγχωνευθούν. Δεν υπάρχει νόημα να υπάρχουν πολλές διαφορετικές τράπεζες αν είναι να ανήκουν στο κράτος για την επόμενη δεκαετία. Οσο περισσότερες τράπεζες υπάρχουν τόσο πιο πολλές είναι οι πιθανότητες για διασώσεις και προσωπικές ενέργειες των διοικήσεων που οδηγούν σε κατάχρηση (self-dealing).
Το χρηματοοικονομικό σύστημα και το κράτος είναι ένα, είτε αρέσει στον κόσμο αυτό είτε όχι. Η ιδέα τού να χωρίσει κανείς με κάποιον τρόπο τις τράπεζες από το κράτος και αυτές να χρεοκοπήσουν μόνες τους είναι συγκλονιστικά λάθος. Η προστασία των καταθετών πρέπει να είναι πριν και πάνω από τους ομολογιούχους και την τρόικα. Οι καταθέσεις είναι ιερή ευθύνη της πολιτείας. Δεν είναι «επενδύσεις» και οι καταθέτες δεν είναι «επενδυτές».
Απόσπασμα από τη συνέντευξη του Άντρου Κυπριανού στη ΧΑΡΑΥΓΗ 4/5/13
Τη Μεγάλη Τρίτη, το ΑΚΕΛ καταψήφισε το μνημόνιο που συνομολόγησε η Κυπριακή Δημοκρατία με τους διεθνείς δανειστές της, γιατί, όπως εξηγήσατε και από το βήμα της Βουλής, αυτόοδηγεί σε φαύλο κύκλο που θα γεννά και θα αναγεννά νέες απαιτήσεις, εκβιασμούς και νέα μέτρα. Με το «όχι» του ΑΚΕΛ, ο λαός ανέμενε και την κατάθεση της πρότασής του. Αυτή η πρόταση ελπίδας και προοπτικής για την οποία μιλάτε συνεχώς, πέρα από τον τίτλο, ποιο περιεχόμενο έχει;
Κάποια ζητήματα, ως αποτέλεσμα της επιστημονικής μελέτης την οποία κάναμε ως κόμμα, τα είχα αναφέρει από το βήμα της Βουλής. Θεωρώ ότι θα ήταν πολύ αρνητικό για την κυπριακή κοινωνία αν ξεκινήσει μια έντονη αντιπαράθεση μεταξύ των πολιτικών κομμάτων για τις θέσεις τις οποίες ο καθένας υποστηρίζει. Εκείνο που έχει περισσότερη σημασία είναι να τεκμηριώσουμε ο καθένας αυτό το οποίο λέμε, για να δώσουμε την ευκαιρία στον κόσμο να κρίνει μέσα από ένα ψύχραιμο διάλογο για το πώς πρέπει να προχωρήσουμε παρακάτω.
Σε ό,τι αφορά την ίδια τη μελέτη, αυτή αποτελείται από διάφορα μέρη. Πρώτα και κύρια κάνουμε μία εκτίμηση – πρόβλεψη για το τι σημαίνει πορεία της Κύπρου μέσα στο μνημόνιο. Αναλύσαμε την πορεία, η οποία ακολουθήθηκε σε άλλες χώρες, οι οποίες έχουν ενταχθεί σε μνημόνιο και λέμε ότι το δικό μας είναι το χειρότερο. Στην Κύπρο έγινε βίαια μία συρρίκνωση του τραπεζικού τομέα κι έχουν επιβληθεί τόσα περιοριστικά μέτρα που ουσιαστικά καταστρέφουν κύρια τον τραπεζικό τομέα και την Κύπρο ως χρηματοοικονομικό κέντρο αλλά και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
Αυτά είναι δεδομένα που διαφοροποιούν τη δική μας περίπτωση με τρόπο πολύ αρνητικό. Ολα αυτά σε συνδυασμό με τη λιτότητα και τις περικοπές που επιβάλλονται θα επιδεινώσουν τη ζωή του καθενός στην Κύπρο και θα οξύνουν τα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα. Εκτιμούμε, λοιπόν, ότι η πορεία μέσα στο μνημόνιο, στην καλύτερη περίπτωση, θα είναι ανάλογη με εκείνη που έχει ακολουθηθεί στις άλλες χώρες, όπου τα αποτελέσματα είναι πολύ καλά γνωστά. Ενώ έχουν παρέλθει μερικά χρόνια, όχι μόνο ανάκαμψη δεν υπάρχει, βαθαίνει η ύφεση, η ανεργία αυξάνεται κατακόρυφα, ενώ το δημόσιο χρέος και τα δημοσιονομικά ελλείμματα εξακολουθούν να βρίσκονται σε πολύ υψηλά επίπεδα. Θεωρούμε ότι όλα αυτά θα δημιουργήσουν ένα φαύλο κύκλο αφού θα απαιτούν συνεχώς τη λήψη νέων μέτρων, πιο επαχθή από τα προηγούμενα, κι ως εκ τούτου κρίνουμε ότι η πορεία μέσα στο μνημόνιο θα είναι καταστροφική για την κυπριακή οικονομία.
Στη μελέτη μας αναλύουμε, κατά πόσο μια άλλη επιλογή θα μπορούσε να είναι εφικτή. Και η διαπίστωσή μας είναι ότι η επιλογή που θα ήταν εφικτή, είναι η ενδεχόμενη έξοδος από τη ζώνη του ευρώ.
Ισχυρότατες πιέσεις ασκούνται στο Βερολίνο, ακόμη και από συντηρητικά πολιτικοοικονομικά κέντρα, για χαλάρωση της λιτότητας και εγκατάλειψη της πολιτικής ύφεσης, καθώς τείνει να γίνει κοινή συνείδηση ότι η πολιτική αυτή λειτουργεί αποσταθεροποιητικά για το κοινό νόμισμα και τις ευρωπαϊκές κοινωνίες.Επιστροφή στο πριν από το ευρώ σύστημα εθνικών νομισμάτων ζήτησε ο Όσκαρ Λαφοντέν, ιστορικό στέλεχος της γερμανικής Αριστεράς. Καταστροφή η επιστροφή στο μάρκο, απάντησαν κορυφαία στελέχη της γερμανικής Αριστεράς και το ίδρυμα Bertelsmann.
Το άρθρο του Όσκαρ Λαφοντέν στη Neues Deutschland:
Χρειαζόμαστε πάλι ένα ευρωπαϊκό νομισματικό σύστημα
«Η ευρωπαϊκή πολιτική της καγκελαρίου αμφισβητείται όλο και περισσότερο. Την αμφισβητεί ο πρόεδρος της Κομισιόν, Ζοζέ Μπαρόζο. Την αμφισβητεί η Ιταλία, όπου ο πρόεδρος της δημοκρατίας Τζόρτζιο Ναπολιτάνο έδωσε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Ενρίκο Λέττα, έναν πολιτικό που έχει απορρίψει την πολιτική λιτότητας της Μέρκελ, που οδηγεί στην καταστροφή. Εδώ και καιρό οι πολιτικοί της Ευρώπης ξέρουν ότι δεν πάει άλλο. Η οικονομική κατάσταση επιδεινώνεται από μήνα σε μήνα και το ποσοστό της ανεργίας έχει φθάσει σε τέτοια επίπεδα, που απειλούν όλο και περισσότερο τη δημοκρατία.
Οι Γερμανοί δεν έχουν ακόμη αντιληφθεί ότι οι Νότιοι Ευρωπαίοι, των Γάλλων συμπεριλαμβανομένων, θα αναγκαστούν αργά ή γρήγορα, εξαιτίας της οικονομικής εξαθλίωσης, να αντισταθούν στη γερμανική ηγεμονία. Τους ταλαιπωρεί κυρίως το γερμανικό μισθολογικό ντάμπινγκ, το οποίο από την αρχή της νομισματικής ένωσης παραβιάζει κατάφωρα το πνεύμα των Συνθηκών. Κάποια στιγμή λοιπόν η Μέρκελ θα ξυπνήσει από τον ύπνο της του… δικαίου, μόλις οι ευρωπαϊκές χώρες που υποφέρουν κάτω από το γερμανικό μισθολογικό ντάμπινγκ ενώνουν τις δυνάμεις τους για να επιβάλουν ένα σημείο καμπής στην κρίση, σε βάρος της γερμανικής εξαγωγικής βιομηχανίας.Το ενιαίο νόμισμα θα μπορούσε να μακροημερεύσει, εάν τα κράτη που συμμετέχουν είχαν ακολουθήσει μια συντονισμένη μισθολογική πολιτική, προσανατολισμένη στην παραγωγικότητα. Επειδή θεωρούσα ότι ένας τέτοιος συντονισμός ήταν εφικτός, ήμουν υπέρ της υιοθέτησης του ευρώ στη δεκαετία του ’90. Ωστόσο, τα θεσμικά όργανα για τον συντονισμό, κυρίως ο συνεχής μακροοικονομικός διάλογος, υπονομεύτηκαν εξ αρχής από τις κυβερνήσεις.
Η ελπίδα ότι μέσω της εισαγωγής του ευρώ θα υποχρεώνονταν όλες οι πλευρές σε οικονομική σύνεση αποδείχθηκε φρούδα. Σήμερα, το σύστημα είναι εκτός ελέγχου. Για να επιτευχθεί μια εξισορρόπηση της ανταγωνιστικότητας και πάλι, όπως έλεγε ο Χανς Βέρνερ Ζιν (σ.σ. ο επικεφαλής του οικονομικού ινστιτούτο Ifo του Μονάχου) πρόσφατα στην Handelsblatt, θα έπρεπε χώρες όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ισπανία να παράγουν κατά 20% έως 30% φθηνότερα και χώρες όπως η Γερμανία κατά 20% ακριβότερα από τον κοινοτικό μέσο όρο.
Να εγκαταλείψουμε το κοινό νόμισμα
Τα τελευταία χρόνια έχουν δείξει, ωστόσο, ότι μια τέτοια πολιτική δεν έχει πιθανότητες να υλοποιηθεί. Μια πραγματική αύξηση των μισθών, όπως θα ήταν απαραίτητο στην περίπτωση της Γερμανίας, δεν είναι εφικτή με τις σημερινές ενώσεις των γερμανικών εργοδοτών και το νεοφιλελεύθερο μπλοκ που αποτελείται από τους Χριστιανοδημοκράτες, τους Φιλελεύθερους, τους Σοσιαλδημοκράτες και τους Πράσινους. Όσο για τη μείωση των μισθών, που θα σήμαινε μείωση του εισοδήματος κατά 20% ώς 30% στη νότια Ευρώπη, ακόμη και στη Γαλλία, αυτή οδηγεί στην καταστροφή, όπως μπορούμε να δούμε ήδη στην Ισπανία, την Ελλάδα και την Πορτογαλία.
Εάν λοιπόν δεν είναι εφικτές οι αυξήσεις και οι μειώσεις εκεί που χρειάζονται, τότε θα πρέπει να εγκαταλείψουμε το κοινό νόμισμα και να επιστρέψουμε σε ένα σύστημα που επιτρέπει ανατιμήσεις και υποτιμήσεις, στο Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα που προϋπήρχε της νομισματικής ένωσης. Βεβαίως, θα πρέπει στην αρχή να επιβληθούν αυστηροί έλεγχοι ώστε να ρυθμιστεί η ροή των κεφαλαίων. Στην Κύπρο, άλλωστε, η Ευρώπη έχει ήδη κάνει αυτό το πρώτο βήμα. Στη φάση της μετάβασης πρέπει να βοηθηθούν οι χώρες να στηρίξουν τα νομίσματά τους, τα οποία με βεβαιότητα θα υποτιμηθούν, ακόμη και με παρέμβαση της ΕΚΤ, ώστε να αποφευχθεί η συντριβή.
Προϋπόθεση για ένα ευρωπαϊκό νομισματικό σύστημα που θα λειτουργεί είναι η αναδιάρθρωση και η αυστηρή ρύθμιση του χρηματοπιστωτικού τομέα, στα πρότυπα της λειτουργίας των γερμανικών ταμιευτηρίων. Οι σπεκουλαδόροι πρέπει να εξαφανιστούν.Η μετάβαση σε αυτό το σύστημα, το οποίο θα επιτρέπει και πάλι ελεγχόμενες ανατιμήσεις και υποτιμήσεις, θα πρέπει να είναι σταδιακή. Στην Ελλάδα και την Κύπρο θα έπρεπε να είχε ήδη ξεκινήσει».
Το παρόν κείμενο του Θεόδωρου Μαριόλη παρουσιάστηκε στην Ημερίδα Πολιτικού Διαλόγου: «Έξοδος από την Ευρωζώνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση; (Αναγκαιότητα, δυνατότητες, προοπτική)», ΑΣΟΕΕ, 24 Απριλίου, 2013.
Πηγή: ΤοΜέτωπο
Κατά τη Γενική Θεωρία των Συστημάτων, όταν η συσσώρευση ποσοτικών μεταβολών σε ένα σύστημα υπερβεί ορισμένο όριο, σημειώνεται ποιοτική μεταβολή στη δυναμική συμπεριφορά του ή, αλλιώς, «διακλάδωση» (bifurcation). Η ευστάθεια, η παλινδρομική αστάθεια, η κυκλοειδής περιφορά ή, εναλλακτικά, η χαοτική κίνηση διαδέχονται η μία την άλλη. Όσον αφορά την ΕΕ, ένα καθοριστικό σημείο διακλάδωσης ήταν η εισαγωγή του ευρώ. Μέσα σε λιγότερο από μία δεκαετία, αυτή η εισαγωγή οδηγεί, αναπόφευκτα, σε νέα διακλάδωση.
1. Η Κατάσταση
Στην Ελλάδα, έπειτα από τέσσερα χρόνια εφαρμογής της εσωτερικής υποτίμησης, η «επίσημη» ανεργία έχει υπερβεί το 27% και η αθροιστική μείωση του ΑΕΠ το 20%. Η ανάλυση των στοιχείων (βλέπε Μαριόλης, 2012α) δείχνει ότι ακόμα και αν αυξηθεί, εφεξής, το ΑΕΠ με μέσο ετήσιο ρυθμό 1%, τότε μετά από μία δεκαετία η ανεργία θα είναι στο 30%. Δείχνει, επίσης, ότι για να αρχίζει να συμπιέζεται η ανεργία πρέπει, από αύριο κιόλας, το ΑΕΠ να αρχίζει να αυξάνεται με ρυθμό πάνω από 2%. Έτσι, για να έχουμε μία συμπίεση της ανεργίας στο π.χ. 10% μέσα σε 5 έτη, απαιτείται αύξηση του ΑΕΠ με μέσο ετήσιο ρυθμό 5.4%, ο οποίος ενέχει αύξηση της απασχόλησης με μέσο ετήσιο ρυθμό 4.4%, δηλ. τη δημιουργία 181 χιλιάδων θέσεων εργασίας ανά έτος.
2. Αντιστροφή;
Ποιος και τι μπορεί να εγγυηθεί αυτό το τόσο το κρίσιμο κατώφλι της συνεχούς αύξησης του ΑΕΠ κατά 2%; Ποιος και τι μπορεί να εγγυηθεί τη δημιουργία 181 χιλιάδων θέσεων εργασίας ανά έτος; Κανένας και τίποτε. Από τη μία πλευρά, «κανένας», διότι ακόμα και η Αριστερά, η οποία υποτίθεται ή διατείνεται ότι προασπίζει τα συμφέροντα της εργατικής τάξης, βρίσκεται προσηλωμένη είτε στο: «εθνικό μας νόμισμα είναι το ευρώ» ή, στην μαρξιστική-κομμουνιστική παραλλαγή της, στο: «ούτε ευρώ ούτε δραχμή, επανάσταση σοσιαλιστική».[1] Περίεργη, πολύ περίεργη, οφείλουμε να το υπογραμμίσουμε, αυτή η διακλάδωση της Αριστεράς, τη στιγμή ακριβώς που όχι μόνον η εργατική τάξη αλλά μάλλον η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων που ζουν στην Ελλάδα την έχουν ανάγκη περισσότερο από ποτέ. Από την άλλη πλευρά, «τίποτε», διότι, όπως διδάσκει τόσο η επιστήμη όσο και η εμπειρία, καμιά εθνική οικονομία δεν μπόρεσε να ξεπεράσει ακόμα και επιφανειακές κρίσεις, χωρίς να διαθέτει κανέναν μοχλό αντι-κυκλικής οικονομικής πολιτικής. Πόσο μάλλον η ελληνική, η οποία χαρακτηρίζεται, μεταξύ άλλων, από χαμηλή έως μέση ανάπτυξη της παραγωγικότητας εργασίας και κεφαλαίου, από μικρό τομέα διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών, και η οποία έχει, παράλληλα, υιοθετήσει ένα τόσο «σκληρό» νόμισμα, όπως το ευρώ.[2]
Από ένα «instrumentum vocale» στη δίποδη-ανθρωπόμορφη εκδοχή της επιχείρησης
Πηγή:ΕΝΘΕΜΑΤΑ
«Η συζήτηση αδιάλειπτα θολώνει από την προσπάθεια της μεταμφίεσης των απαιτήσεων του κεφαλαίου ως αναγκών του λαού, της υποταγής της ανθρώπινης αγωνίας, έτσι ώστε να προσαρμόζεται στους σκοπούς των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων»
(Nigel Harris, Of Breadand Guns, Penguin, Harmondsworth, 1983, σ. 239)
Αναπαράγω την είδηση:
«Ο Μάικ Μέριλ, ένας 35χρονος κάτοικος του Πόρτλαντ, πρέπει να πάρει άδεια από τους μετόχους της εταιρείας του για να βγει ραντεβού με μια κοπέλα ή για να κάνει δίαιτα. Πριν από πέντε χρόνια, ο Μέριλ αποφάσισε να μετατρέψει τον εαυτό του σε εταιρεία, την οποία ελέγχουν σήμερα οι 320 μέτοχοί της: “Πουλάω μετοχές του εαυτού μου και στη συνέχεια επιτρέπω στους μετόχους μου να με καθοδηγούν σε αποφάσεις για τη ζωή μου”, είπε ο άνθρωπος-επιχείρηση στην εκπομπή Today. Όπως αναφέρει, οι μέτοχοι τον ανάγκασαν να γίνει ψηφοφόρος των Ρεπουμπλικανών, του επέτρεψαν να φορά ρούχα Brooks Brothers και επέλεξαν το πρόγραμμα που ακολουθεί στο γυμναστήριο. Του επέτρεψαν επίσης να βγαίνει με την κοπέλα της προτίμησής τους, αφού όμως τους υπέβαλε πρώτα έκθεση για την εμπειρία του πρώτου ραντεβού τους» (goo.gl/OsKH2, 31.3.2013).
Επιπρόσθετα, ο Μ.Μ. μας επισημαίνει στην ιστοσελίδα του: «Ο σκοπός δεν είναι να δημιουργηθούν κέρδη, αλλά είναι πιθανόν να προκύψουν στο μέλλον. Αντίθετα, πρόκειται για μια ομάδα ανθρώπων που εργάζονται για να επιτευχθεί ένας κοινός στόχος. Χρησιμοποιώντας μια προσαρμοσμένη δομή της αγοραίας οικονομίας, εσείς κι εγώ έχουμε στην κατοχή μας ένα διαθέσιμο μηχανισμό για ενέργειες, ανάληψη ευθυνών και μέτρηση της επιτυχίας που δεν είναι μόνον καλά τεκμηριωμένος αλλά και εύκολα κατανοητός».
Με την αφορμή αυτή, επαναφέρω στη μνήμη μας τα εξής, για να τα συνδέσουμε τελικά με την αλλόκοτη περίπτωση που μόλις περιγράψαμε:
α. Δουλεία. Η δουλεία, ως σχέση κυριαρχίας, δεν ήταν τίποτε άλλο από τον βίαιο εξαναγκασμό σε εργασία ανθρώπων που είχαν χάσει την ελευθερία τους και αποτελούσαν ιδιοκτησία εκείνων που κατείχαν τα μέσα παραγωγής. Ο δούλος δεν είχε τη δυνατότητα να αρνηθεί την εργασία του στον κύριό του, ειδαλλιώς θα θανατωνόταν. Οι δουλοκτήτες δεν παρείχαν στους δούλους το ελάχιστο όριο συντήρησης μόνο για να μεγιστοποιήσουν το πλεόνασμα που καρπώνονταν, αλλά και για να διατηρούν τον έλεγχό τους. Όπως είχε παρατηρήσει ο Μαρξ, ένας Ρωμαίος συγγραφέας και επιστήμονας, ο Μάρκος Τερέντιος Βάρρο, είχε αποκαλέσει τον δούλο instrumentum vocale (εργαλείο που μιλάει), το ζώο instrumentum semi-mutum και το άροτρο instrumentum mutum (βουβό εργαλείο). Είχε λοιπόν διαμορφωθεί ο πρώτος ταξικός διαχωρισμός της κοινωνίας.
Να «μελετήσουν» σοβαρά το ενδεχόμενο εξόδου από την Ευρωζώνη καλεί τους Κυπρίους ο κορυφαίος Γερμανός οικονομολόγος Χάινερ Φλάσμπεκ, τονίζοντας ότι αυτό που πρέπει να ζυγίσουν είναι ποια επιλογή θα είναι πιο καταστροφική. Όπως δηλώνει στη Εφημερίδα Χαραυγή, για τον ίδιο η νεοφιλελεύθερη επιβολή λιτότητας της Τρόικας απλά ανατροφοδοτεί ύφεση και ανεργία και δεν πρόκειται να επιτρέψει ανάπτυξη για τουλάχιστον μια δεκαετία. Ανάμεσα σε άλλα, χαρακτηρίζει λανθασμένη τη στάση ΕΕ, Τρόικας και γερμανικής κυβέρνησης σε Κύπρο και άλλες χώρες της Ευρωζώνης και χαρακτηρίζει ανόητη την απόφαση Eurogroup-κυβέρνησης Αναστασιάδη για κούρεμα καταθέσεων, έστω και εάν άλλαξε η αρχική τραγική απόφαση για κούρεμα και των «εγγυημένων καταθέσεων».
Συνέντευξη στον Νικόλα Νικόλα
Ερ. Πώς εκτιμάτε τη στάση της ΕΕ και της Τρόικας έναντι της Κύπρου αλλά και λαών χωρών όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία και πάει λέγοντας;
Απ. Είναι μια λανθασμένη στάση και μέχρι στιγμής δεν λαμβάνει υπ’ όψιν τις δομές αυτών των χωρών. Για παράδειγμα στην Κύπρο η στάση ΕΕ και Τρόικας οδήγησε εν μια νυκτί στην καταστροφή της οικονομικής δομής της. Αυτό είναι το πρώτο προβληματικό στοιχείο της στάσης τους. Αυτό συνεπάγεται η λεγόμενη «προϋποθετική» πολιτική του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και των ανεπτυγμένων χωρών που ισχύει εδώ και χρόνια και αφορά τις γνωστές νεοφιλελεύθερες πολιτικές και τα «νεοκλασικά» προγράμματα «προσαρμογής». Οι χώρες εξαναγκάζονται να κάνουν ό,τι τους λένε σε θέματα όπως οι ιδιωτικοποιήσεις. Είναι η πρώτη λανθασμένη διάσταση της πολιτικής που επιβάλλουν.
Το δεύτερο σημείο που θα ήθελα να θίξω είναι το ότι αυτά τα «προγράμματα προσαρμογής» τείνουν να περιορίζουν την οικονομική και χρηματοπιστωτική πολιτική των κρατών. Τα κράτη κάνουν περικοπές στους προϋπολογισμούς εν μέσω ύφεσης και σε πολύ μικρό διάστημα. Πρόκειται για κάτι αδύνατο. Ο κάθε λογικός οικονομολόγος σε όλο τον κόσμο γνωρίζει ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει. Γνωρίζει ότι δεν μπορείς να μειώσεις το δημοσιονομικό εθνικό έλλειμμα με περικοπές εν μέσω ύφεσης. Και αυτό γιατί όσο κάνεις περικοπές και όσα περισσότερα πετσοκόβεις τόσο περισσότερο η οικονομία μπαίνει ή παραμένει σε ύφεση. Έτσι με τις πολιτικές λιτότητας και περικοπών στους κρατικούς προϋπολογισμούς, αυτό που πετυχαίνουν είναι να ενισχύουν την ύφεση και να παραμένει το έλλειμμα ή να μεγιστοποιείται όπως έγινε στην περίπτωση της Ελλάδας.
Η τρίτη διάσταση του προβλήματος είναι ότι σήμερα επιπρόσθετα με τη δημοσιονομική πολιτική απαιτούν περικοπές στους μισθούς. Είναι μια επιπρόσθετη διάσταση που προτάσσουν λέγοντας ότι θέλουν να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα. Αυτό είναι μια προσαρμογή της προηγούμενης θέσης του ΔΝΤ για «προϋποθέσεις». (περισσότερα…)
Ένας ανταποκριτής τον οποίο σέβομαι με προκάλεσε ευγενικά να πω ξεκάθαρα τι πιστεύω πως θα πρέπει να κάνει η Κύπρος, αφήνοντας κατά μέρος όλες τις ερωτήσεις περί πολιτικού ρεαλισμού. Και έχει δίκιο: αν και νομίζω ότι είναι πρέπον να ξοδεύω τον περισσότερο χρόνο μου σε αυτό το blog εργάζομενος εντός των ορίων του πολιτικά εφικτού, και στηριζόμενος στο συνδυασμό της λογικής και της κοροιδίας για να θέτω τα πράγματα εκτός ορίων, με την πάροδο του χρόνου κάποια στιγμή θα πρέπει να αναφέρω κατηγορηματικά τι θα έκανα, αν μου δυνόταν η ευκαιρία.
Έχουμε και λέμε : Nαι, η Κύπρος πρέπει να φύγει από το Ευρώ.ΤΩΡΑ.
Ο λόγος είναι απλός: η παραμονή στο ευρώ σημαίνει μια απίστευτα σοβαρή οικονομική δυσπραγία, η οποία θα διαρκέσει για πολλά χρόνια ενώ η Κύπρος θα προσπαθεί να φτιάξει έναν νέο τομέα εξαγωγών. Φεύγοντας από το ευρώ, και θέτωντας το νέο νόμισμα ομαλά θα επιταχύνει σε μεγάλο βαθμό την ανοικοδόμηση.
Αν κοιτάξουμε το εμπορικό προφίλ της Κύπρου, θα δούμε πόσο μεγάλη είναι η ζημιά που η χώρα είναι έτοιμη να υποστεί.Πρόκειται για μια πολύ ανοικτή οικονομία με μόλις δύο σημαντικούς τομείς εξαγωγών, τις τραπεζικές υπηρεσίες και τον τουρισμό – και ο ένας από αυτούς μόλις εξαφανίστηκε.Αυτό θα οδηγήσει σε μια σοβαρή ύφεση από μόνο του. Επιπλέον, η τρόικα απαιτεί σημαντικά νέα μέτρα λιτότητας, παρόλο που η χώρα έχει δήθεν ισχυρή πρωτογενή (εκτός τόκων) ισορροπία στον προυπολογισμό. Δεν θα είναι έκπληξη να δούμε μια πτώση 20% του πραγματικού ΑΕΠ.
Ποια είναι η πορεία προς τα εμπρός; Η Κύπρος χρειάζεται να έχει μια τουριστική αναπτυξιακή έκρηξη, καθώς και ταχεία ανάπτυξη άλλων εξαγωγικών τομέων, με τον γεωργικό τομέα ως οδηγό, εικάζω αν και δεν ξέρω πολλά γι ‘αυτό. Ο προφανής τρόπος για να γίνει αυτό είναι μέσα από μια μεγάλη υποτίμηση, και ναι , στο τέλος αυτό πιθανώς οδηγεί σε φθηνές τιμές που προσελκύουν πολλά βρετανικά τουριστικά πακέτα.
Θα διαρκέσει πολύ περισσότερο χρόνο να φτάσεις στο ίδιο σημείο με την περικοπή των ονομαστικών μισθών και θα προκαλέσει πολύ περισσότερη ανθρώπινη και οικονομική ζημία.
Αλλά είναι πραγματικά δυνατό να μπορέσει μια χώρα να φύγει από το ευρώ; Το σημείο Eichengreen, που μας λέει πως ακόμη και μια ένδειξη εξόδου θα προκαλέσει πανικόβλητη φυγή κεφαλαίων και bank runs είναι πλέον άνευ αντικειμένου : οι τράπεζες είναι κλειστές και υπάρχει έλεγχος στην κίνηση κεφαλαίου.Έτσι, αν ήμουν δικτάτορας, απλά θα παράτεινα την τραπεζική αργία για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα τόσο ώστε να προετοιμαστεί το νέο νόμισμα.
Πριν από μόλις μία δεκαετία, η συντριπτική πλειοψηφία των ελλήνων μελετητών και των πολιτικών κομμάτων υποστήριζε, ας διατυπωθεί μετριοπαθώς, ότι η Ζώνη του Ευρώ (ΖΕ) «συμβάλλει στην εξυπηρέτηση των τριών βασικών σκοπών της οικονομικής πολιτικής, ήτοι στη μικροοικονομική αποτελεσματικότητα, στη μακροοικονομική σταθερότητα και στην ισόρροπη ανάπτυξη μεταξύ χωρών και περιοχών».
Σήμερα, αν και κανείς δεν επικαλείται εκείνη την – υποτιθέμενη – συμβολή της ΖΕ, εφαρμόζεται, πάση θυσία, η πολιτική της εσωτερικής υποτίμησης, η οποία συμβαδίζει, μέχρι στιγμής, με (αθροιστική) ύφεση πάνω από 20%, με την ανεργία στο 27%, και με τη σχεδόν εξολοκλήρου κάλυψη των δημοσιονομικών και εξωτερικών ελλειμμάτων μέσω επίσημου εξωτερικού δανεισμού.
Εντός της ΖΕ, είναι δυνατόν να αντιστραφεί αυτή η κατάσταση; Εκτός της ΖΕ; Στα ακόλουθα προσεγγίζω αυτά τα ερωτήματα εστιάζοντας στην ανεργία, στον εξωτερικό τομέα, και στην παραγωγική δομή της ελληνικής οικονομίας.
Εάν υποτεθεί ότι τόσο η παραγωγικότητα της εργασίας όσο και το εργατικό δυναμικό θα αυξάνονται με μέσο ετήσιο ρυθμό 1%, μπορεί να εκτιμηθεί ότι, για να μειώνεται το ποσοστό της ανεργίας, θα πρέπει το ΑΕΠ να αυξάνεται με μέσο ετήσιο ρυθμό πάνω από 2%. Έτσι, για παράδειγμα, εάν το ΑΕΠ αυξάνεται με ρυθμό 1%, τότε μετά από 10 έτη το ποσοστό ανεργίας θα είναι 31%. Εναλλακτικά, εάν υποτεθεί ετήσια αύξηση της παραγωγικότητας κατά 3% (όσο δηλαδή και στην περίοδο 1995-2004) και ετήσια μείωση του εργατικού δυναμικού κατά 1% (όση και στην περίοδο της μαζικής μετανάστευσης, 1961-1971), τότε η προαναφερθείσα δυναμική της ανεργίας παραμένει σχεδόν η ίδια. Τέλος, ας θέσουμε την κρίσιμη ερώτηση: Εάν τόσο η παραγωγικότητα όσο και το εργατικό δυναμικό αυξάνονται με ετήσιο ρυθμό 1%, ποιοι είναι οι απαιτούμενοι ρυθμοί αύξησης της απασχόλησης και του ΑΕΠ, ούτως ώστε να συμπιεστεί η ανεργία στο π.χ. 10%, μέσα σε π.χ. 5 έτη; Η απάντηση είναι ότι απαιτείται αύξηση της απασχόλησης με μέσο ετήσιο ρυθμό 4.4%, ο οποίος «μεταφράζεται» σε 181 χιλιάδες (!) θέσεις εργασίας ανά έτος (στην περίοδο 2001-2006 είχαμε 70 χιλιάδες θέσεις εργασίας ανά έτος) και αύξηση του ΑΕΠ με μέσο ετήσιο ρυθμό 5.4% (!).
Τοantapocrisis.gr αναδημοσιεύει από την διαδικτυακή συζήτηση που έγινε στη σελίδα “Η συμμορία της δραχμής” την τοποθέτηση του οικονομολόγου Σπύρου Λαβδιώτη. Είναι χρήσιμο να επισημανθεί ότι όσο γιγαντώνονται τα αδιέξοδα, το αίτημα της εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ, θα υιοθετείται και από δυνάμεις, προσωπικότητες, επιστήμονες που δεν ξεκινούν από θέσεις πολιτικής και ιδεολογικής κριτικής στην ΕΕ, δεν υπόκεινται δηλαδή στην τρέχουσα αριστερή φιλολογία. Αντιμετωπίζουν το σχέδιο Β ως μοναδικό και αναγκαίο βήμα επιβίωσης για τη χώρα και την κοινωνία. Για αυτό και έχει σημασία η παράθεση των απόψεών τους.
Του Σπύρου Λαβδιώτη*
Δεν υπάρχει ιστορικό προηγούμενο που να παραλληλίζει πλήρως το θεσμό του ενιαίου νομίσματος της Ευρωζώνης, στην οποία ένας αριθμός ανεξάρτητων κρατών-εθνών έχουν κοινό συμβολικό νόμισμα (fiat currency) και μία υπέρ-εθνική Κεντρική Τράπεζα που έχει το μονο- πώλιο της έκδοσης του ενιαίου νομίσματος και της χάραξης της νομισματικής πολιτικής.
Επιπροσθέτως, η Συνθήκη του Μάαστριχτ (1992) στις διατάξεις της οποίας θεμελιώθηκε η οικονομική και νομισματική ένωση (ΟΝΕ) δεν καθόρισε κανένα πλαίσιο εξόδου ενός κράτους- μέλους από την Ευρωζώνη. Η Συνθήκη, επιπλέον, δεν εμπεριείχε καμία αναφορά στο εμφανές γεγονός ότι με την ένταξη στην Ευρωζώνη τα κράτη παραχωρούσαν κυριαρχικά δικαιώματα της ανεξάρτητης οικονομικής δράσης που κατείχαν πριν την ένταξη. Το κείμενο της Συνθήκης δεν έλεγε τίποτε γύρω από τις αρχές στις οποίες θα παραχωρηθούν αυτά τα κυριαρχικά δικαιώματα και πως αυτές θα τις ασκήσουν. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ στη πραγματικότητα ήταν ένα μισο- τελειωμένο σπίτι από την αρχή και παρέμεινε μισοτελειωμένο μετά από μια εικοσαετία, και ως φυσικό άρχισε να καταρρέει μέσα στη θύελλα της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, διότι ποτέ δεν επετεύχθη η δημοσιονομική ομοσπονδία και πολιτική ένωση των κρατών – μελών.
Εάν ένα κράτος-έθνος δεν μπορεί να εκδώσει το δικό του νόμισμα αυτό δεν έχει καμία δύναμη να καθορίσει μια ανεξάρτητη νομισματική και δημοσιονομική πολιτική και ως φυσική συνέπεια μετατρέπεται σε μια αποικία ενός ιμπεριαλιστικού συστήματος που οι κατευθυντήριες γραμμές και ντιρεκτίβες δίνονται από την μητρόπολιν. Όταν απολεσθεί η δύναμη ενός κράτους να καθορίζει την δική του νομισματική και δημοσιονομική πολιτική χάνεται μαζί και η δυνατό- τητα του καθορισμού της αποτελεσματικής ζήτησης, της παραγωγής και της απασχόλησης του εργατικού δυναμικού της χώρας. Κι αυτό ακριβώς συνέβη στις χώρες -μέλη της περιφέρειας της Ευρωζώνης, τις ονομαζόμενες PIIGS, που οδηγήθηκαν σε βαθιά κρίση χρέους, με πρώτο θύμα την Ελλάδα, η οποία βιώνει την μεγαλύτερη οικονομική συντριβή στην σύγχρονη ιστορία της.
Μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ημερίδα διοργανώθηκε στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο από το Διεθνές Τμήμα και το Τμήμα Στελεχών Επιχειρήσεων του Προγράμματος Διοίκησης Επιχειρήσεων (ΜΒΑ) στις 24 Ιανουαρίου, με θέμα το μέλλον του χρήματος και τα διδάγματα που προσφέρει η εμπειρία. Μεταξύ πολλών άλλων, μίλησε και ο Μπερνάρ Λίτερ (Bernard Lietaer), ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ. Τίτλος της ομιλίας του »Συμπληρωματικές νομισματικές λύσεις για την Ελλάδα σήμερα». Μετά το τέλος της εισήγησής του, ο Μπερνάρ Λίτερ ανέλυσε τις απόψεις του στοΗN (τ. 72)
Συνέντευξη στον Λεωνίδα Βατικιώτη
Hellenic NEXUS: Πιστεύετε ότι η λιτότητα είναι αναγκαία, όπως παραδέχονται όλοι οι πολιτικοί της Ευρώπης σήμερα, ανεξάρτητα αν προέρχονται από τον χώρο της Δεξιάς ή της σοσιαλδημοκρατίας;
Μπερνάρ Λίτερ: Κατηγορηματικά σας απαντώ, όχι! Κατά τη δική μου άποψη, η πολιτική που εφαρμόζεται σήμερα στην Ελλάδα και όχι μόνο (η ίδια πολιτική εφαρμόζεται σε όλη την περιφέρεια της Ευρωζώνης) οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε ύφεση, και μάλιστα μακροχρόνια, που ενδέχεται να διαρκέσει ακόμη και μια δεκαετία. Αυτή η πολιτική δεν μπορεί να αποδώσει τίποτε από όσα υπόσχεται – αν και ο υπόλοιπος κόσμος κάνει ακριβώς το ίδιο, όπως συμβαίνει σήμερα με την ευρωζώνη. Στη μια χώρα μετά την άλλη, εφαρμόζονται ανάλογα προγράμματα περικοπών!
Η.Ν.: Από την άλλη μεριά, η Γερμανία και συντηρητικοί πολιτικοί σε όλες τις χώρες της ΕΕ θα αντέτειναν ότι αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει άλλη λύση…
Μ.Λ.: Ναι, αλλά κι αυτοί πρέπει να δουν ότι αυτή η λύση δεν λύνει κανένα πρόβλημα από όσα υποσχόταν ότι θα λύσει…
Ας δούμε τα πράγματα από μια μακροπρόθεσμη σκοπιά. Σε μια πρόσφατη έκθεσή της, η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (Bank of International Settlements), με έδρα τη Βασιλεία της Ελβετίας, επεσήμανε τους κινδύνους που δημιουργούνται για τα δημόσια οικονομικά από τη γήρανση του πληθυσμού. Αυτοί οι κίνδυνοι επιτείνονται από την πολιτική που εφαρμόζεται σήμερα και οι απειλές μάλιστα αφορούν και την ίδια τη Γερμανία.
Η.Ν.: Ποια είναι η εναλλακτική λύση, κατά τη γνώμη σας;
Μ.Λ.: Κατά την άποψή μου, η ιδέα που κυριαρχεί σήμερα ότι όλα μπορούν να γίνουν με άξονα, με σημείο αναφοράς το ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα, πρέπει να παραδεχτούμε ότι δεν αποδίδει τα αναμενόμενα, είναι μη βιώσιμη. Δεν μπορούμε να αναζητήσουμε λύσεις για τόσο διαφορετικά προβλήματα, από τις δημοσιονομικές επιπτώσεις της γήρανσης του πληθυσμού μέχρι το περιβάλλον και την αύξηση της απασχόλησης, θεωρώντας ως δεδομένη την ύπαρξη ενός και μόνου νομίσματος, το οποίο δημιουργείται μέσω τραπεζικού χρΡους, με μονοπωλιακή μορφή.
Με το άρθρο περί «πολεμικής ενοχής» της Συνθήκης των Βερσαλλιών, η Γερμανία δεχόταν την ευθύνη για την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και την πληρωμή πολεμικών επανορθώσεων. Οι όροι της Συνθήκης προκάλεσαν σοκ και οργή στη γερμανική κοινωνία, ενίσχυσαν τις ακραίες φωνές και εντέλει έφεραν στην εξουσία τους οραματιστές μιας δικτατορίας που θα έπαιρνε εκδίκηση για την ήττα των Γερμανών. Είχαν προηγηθεί πολλές κυβερνήσεις συνεργασίας και η εξαθλίωση της μεσαίας τάξης, καθώς η Δημοκρατία της Βαϊμάρης αδυνατούσε ν’ ανταποκριθεί στο κόστος (κοινωνικό και πολιτικό) της ήττας. Η ειρωνεία είναι ότι στον Μεσοπόλεμο η Γαλλία είχε απαιτήσει την τοποθέτηση επιτηρητών στις κρατικές εταιρείες μεταλλευμάτων και στην Κεντρική Τράπεζα της Γερμανίας. Η πρόταση είχε θεωρηθεί εθνική ταπείνωση… Πρέπει να ’ναι πολύ βραχεία η ιστορική μνήμη των Γερμανών. Οχι μόνο τα ’χουν ξεχάσει αυτά. Δεν θυμούνται καν τη ρήση του Αντενάουερ ότι «η Ιστορία είναι το σύνολο των πραγμάτων που μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί».
Η Δημοκρατία της Βαϊμάρης κατόρθωσε να επιζήσει από το 1924 μέχρι το 1929 αποκλειστικά με δανεικά, τα δε χρήματα για τις πολεμικές αποζημιώσεις του Πρώτου Παγκοσμίου που επέβαλε η Συνθήκη των Bερσαλλιών ήταν δανεικά κι αγύριστα. Η αδυναμία της Γερμανίας να πληρώσει τα χρέη αυτά συνέβαλε τα μέγιστα στη Μεγάλη Υφεση του 1929-31. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η Αμερική επέβαλε για πολιτικούς λόγους στους συμμάχους της -εκτός από μερικές εξαιρέσεις- την αξίωση να μη ζητήσουν πολεμικές αποζημιώσεις μέχρι μια μελλοντική επανένωση των δύο Γερμανιών. Οταν έγινε η επανένωση, το 1990, η Γερμανία αρνήθηκε τα πάντα. Η Ελλάδα είναι ένα από τα κράτη που δεν πήραν ούτε πφένιχ!
Πριν ακριβώς από 60 χρόνια, στις 27 Φεβρουαρίου 1953, η Ελλάδα και άλλες χώρες χάριζαν στην ηττημένη Γερμανία μεγάλο μέρος του χρέους της, βοηθώντας την να ορθοποδήσει και να ξαναγίνει οικονομική υπερδύναμη. Με αφορμή την εξηκοστή επέτειο της ιστορικής διάσκεψης του Λονδίνου, Γερμανοί ειδικοί καλούν τώρα τη χώρα τους να φερθεί το ίδιο γενναιόψυχα απέναντι στην Ελλάδα, για το καλό και των δύο. Πόσο μάλλον που τότε η Ελλάδα ανήκε στους δανειστές και αποδέχθηκε κι εκείνη τη διαγραφή του χρέους της τότε Δυτικής Γερμανίας.
Αντιφατικά μηνύματα εκπέμπονται από ηγετικά στελέχη του κόμματός μας σχετικά με την τύχη των μισθών εάν σχηματιστεί κυβέρνηση της Αριστεράς ή του ΣΥΡΙΖΑ. Από τη μια μεριά, το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ προβλέπει για τον ελάχιστο μισθό (ή «κατώτατο» μισθό), άμεση κατάργηση της Πράξης Υπουργικού Συμβουλίου με αριθμό 6-28/2/2012, με την οποία αυτός μειώθηκε κατά 22% (και 32% για τους νέους μέχρι 25 ετών). Είναι, λοιπόν, σαφής η δέσμευση του κόμματος για επαναφορά του ελάχιστου μισθού στα €751 ευρώ, και η δέσμευση αυτή αναγνωρίζεται από όλους. Από την άλλη μεριά, όμως, διατυπώνεται από ηγετικά στελέχη η μετριοπαθής άποψη ότι οφείλουμε να δεσμευτούμε, όχι για την αύξηση των μισθών αλλά για τη σταθεροποίησή τους, αρχικά, και την σταδιακή αύξησή τους, στη συνέχεια, υπό την αίρεση μάλιστα ότι θα μεγεθύνεται το ΑΕΠ. Όποιος όμως δεν επιθυμεί την γενική άνοδο των μισθών στον επιχειρηματικό τομέα της οικονομίας, παρά μόνον υπό όρους, δεν μπορεί να μιλάει για άμεση επαναφορά του ελάχιστου μισθού στο προηγούμενο επίπεδό του. Ας δούμε γιατί:
Εάν η κυβέρνηση της Αριστεράς καταργήσει την αντεργατική νομοθεσία και αυξήσει τον κατώτατο μισθό, τον ελάχιστο μισθό, στο προηγούμενο επίπεδό του, θα έχουμε κάνει μεγάλα βήματα για αυξήσεις όλων των μισθών, οι οποίες θα τείνουν να τους επαναφέρουν στα επίπεδα του 2008. Αυτό δεν θα συμβεί μόνο για μακροοικονομικούς λόγους (που έχουν εκτεθεί στην Εποχή της 24ης Φεβρουαρίου και της 3ης Μαρτίου προσεχώς) αλλά και για τον πολύ απλό λόγο, ότι ο μέσος μισθός που διαμορφώνεται στην αγορά εργασίας, σε μια οποιαδήποτε αναπτυγμένη καπιταλιστική οικονομία και οποιαδήποτε στιγμή, εξαρτάται κυρίως από δύο παράγοντες: από το ποσοστό ανεργίας και από τον «μισθό αναφοράς» δηλαδή έναν μισθό που θεωρείται «αναγκαίος», «δίκαιος», «κανονικός» μισθός, δηλαδή έναν μισθό που επιτρέπει στους εργαζόμενους να συντηρούνται και να αναπαράγονται συμμετέχοντας στον γενικό πλούτο της κοινωνίας. Ένα σημαντικό στοιχείο για τον καθορισμό του αναγκαίου μισθού, επομένως και του μέσου μισθού, είναι ο ελάχιστος μισθός, διότι αποτελεί «μισθό αναφοράς», διότι καθορίζει το μέτρο του αναγκαίου μισθού, του απαραίτητου μισθού για τους ανειδίκευτους εργαζόμενους. Στη συνέχεια, ολόκληρη η μισθολογική κλίμακα τείνει να αναδομηθεί με βάση τον ελάχιστο μισθό ώστε να διατηρούνται λίγο-πολύ σταθερές οι αναλογίες κατά τις οποίες αμείβονται οι διαφορετικές μερίδες μισθωτών όπως αυτές διαμορφώνονται από τις γνώσεις και τις δεξιότητες, την θέση εργασίας, τα χαρακτηριστικά της επιχείρησης και του κλάδου κλπ. Όποιος μιλάει για αύξηση του ελάχιστου μισθού πρέπει να γνωρίζει ότι μιλάει για αυξητική τάση των μισθών στον επιχειρηματικό τομέα. Αυτό είναι κάτι που συμβαίνει σε όλες τις χώρες και σε όλες τις εποχές του αναπτυγμένου καπιταλισμού.
Δεν υπάρχει ζήτημα νομισματικού πολέμου, διαβεβαίωσε το G20 με προχθεσινό του ανακοινωθέν μετά το πέρας της συνόδου των υπουργών Οικονομικών στη Μόσχα, αποφεύγοντας αφενός να τα «ψάλλει» στην Ιαπωνία και αφετέρου παίρνοντας σαφή θέση κατά των ανταγωνιστικών υποτιμήσεων.
Στις δηλώσεις τους οι εκπρόσωποι των χωρών του G20 εμφανίστηκαν ευχαριστημένοι από την κατάληξη της συνόδου, αποφεύγοντας δημόσιους διαπληκτισμούς εμφανίζοντας πνεύμα ενότητας όσον αφορά την αντιμετώπιση των διεθνών νομισματικών και οικονομικών ανισορροπιών.
«Το κλίμα είχε διαφανεί από νωρίς ότι ήταν υπέρ της απόλυτης ανάγκης να αποφευχθούν προστατευτικά μέτρα…», δήλωσε ο Καναδός υπουργός Οικονομικών Τζομ Φλάχερτι. Πιο σαφής ο πρόεδρος της Μπούντεσμπανκ Γενς Βάϊντμαν, τόνισε πως ήταν φανερό στη σύνοδο ότι τα μέλη του G20 συμφώνησαν ότι «οι για πολιτικούς λόγους υποτιμήσεις δεν μπορούν να βελτιώσουν με βιώσιμο τρόπο την ανταγωνιστικότητα, δεν λύνουν τα διαρθρωτικά προβλήματα και προκαλούν σπασμωδικές κινήσεις».
Ανάλογες και οι δηλώσεις του Αυστραλού υπουργού Οικονομικών Γουέϊν Σουάν: «Έχω βρεθεί στις συνόδους εδώ και πέντε χρόνια και το ζήτημα των προσανατολισμένων προς την αγορά συναλλαγματικών ισοτιμιών έχει συζητηθεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο όλη αυτή την περίοδο και σπανίως έχω δει τόσο μεγάλη συμφωνία απέναντι σε μία πρόταση από όση είδα σήμερα».
Ευχαριστημένη εμφανίστηκε και η Ιαπωνία, θεωρώντας τη μη αναφορά στη νομισματική πολιτική που ακολουθεί «πράσινο φως» για τη συνέχισή της χωρίς παρατράγουδα. «Εξήγησα ότι η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Σίνζο Άμπε έχει βασικό στόχο την αποτροπή του αποπληθωρισμού και πετύχαμε αρκετή κατανόηση», δήλωσε στους δημοσιογράφους ο Ιάπωνας υπουργός Οικονομικών Τάρο Άσο. «Είμαστε πεπεισμένοι ότι αν η Ιαπωνία αναζωπυρώσει την οικονομία της αυτό ασφαλώς θα επηρέαζε και την παγκόσμια οικονομία. Βρήκαμε κατανόηση σε αυτό το σημείο».
Η μόνη βιώσιμη προοπτική δεν είναι άλλη παρά η αξιοποίηση των γεωπολιτικών ανακατατάξεων για τη διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους του επαχθούς χρέους που επέβαλαν οι δανειστές μας με την άμεση ακύρωση των πρόσφατων δανειακών συμβάσεων. Η παραγωγική βάση των ευρωπαϊκών οικονομιών συνολικά έχει να κερδίσει πολλά από τη διαγραφή χρέους τους, κι όχι μόνο του ελληνικού. Σ” αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει να εξεταστεί η προοπτική της «σεισάχθειας» και το ενδεχόμενο, από τη στιγμή που η εξαθλίωση του λαού συνεχίζεται, της «συντεταγμένης αποχώρησης» μαζί με άλλες χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας από το ήδη θρυμματισμένο ευρωνόμισμα. Αυτή η αποχώρηση θα επιτρέψει τον αναπροσανατολισμό των διεθνών οικονομικών σχέσεων της ελληνικής οικονομίας προς τις βαλκανικές χώρες και τις χώρες της κεντρικής και Ανατολικής Μεσογείου, οι οποίες ήταν πάντοτε -εκτός από το πρόσφατο διάλειμμα της ευρωπαϊκής ενοποίησης που σηματοδότησε η ενιαία ευρωπαϊκή πράξη του 1985- σχέσεις αμοιβαίου οφέλους που θεμελιώνονται στην κοινή ιστορία και τον κοινό μεσογειακό πολιτισμό μας.
Εφημερίδα των Συντακτών
Των Κων/νου Δημουλά & Βασίλη Κ. Φούσκα
Για πολλοστή φορά τα τελευταία χρόνια οι Ευρωπαίοι ηγέτες «πανηγυρίζουν» την αδυναμία τους να δρομολογήσουν βιώσιμες λύσεις στα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα κράτη τους και οι λαοί της Ευρώπης. Ανίκανοι να συμβιβάσουν τα ιδιαίτερα συμφέροντα των κυρίαρχων εθνικών ομάδων με το επικαλούμενο ως «κοινό ευρωπαϊκό όραμα», οι αποφάσεις τους αντανακλούν την προϊούσα παρακμή του Ευρω-Ατλαντικού τρόπου κυριαρχίας στον κόσμο. Ειδικότερα οι Ευρωπαίοι, με την πρόσφατη συμφωνία για το νέο πολυετές χρηματοδοτικό πλαίσιο που αφορά το διάστημα 2014-2020, απέδειξαν ότι οι τεκτονικών μεγεθών παγκόσμιες γεωπολιτικές και οικονομικές ανακατατάξεις που συντελούνται στον πλανήτη δεν τους ξυπνούν από τον παρατεταμένο πνευματικό και πολιτικό λήθαργο που τους επέβαλε η αμερικανική κυριαρχία και δεν κινητοποιούνται προς την κατεύθυνση του απεγκλωβισμού τους από αυτή με τη χάραξη μιας στιβαρής και αυτοτελούς, αν όχι ανεξάρτητης, στρατηγικής για το μέλλον της Ευρώπης και των λαών της.
Η συμφωνία που επιτεύχθηκε για τον νέο ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, ο οποίος εκτιμάται στο επίπεδο του 1% του Συνολικού Ευρωπαϊκού Ακαθάριστου Προϊόντος, απέχει παρασάγγας από εκείνα τα επίπεδα που θα επέτρεπαν την εφαρμογή μιας ευρωπαϊκής πολιτικής αντάξιας των διακηρύξεων που τη συνοδεύουν. Η διάψευση των προσδοκιών για σταδιακή αύξηση του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού στο 5% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ, με την παράλληλη ενίσχυση των αρμοδιοτήτων της ευρωπαϊκής οικονομικής εξουσίας, προοιωνίζονται την παράταση της τρέχουσας οικονομικής κρίσης και την ταυτόχρονη αδυναμία των ευρωπαϊκών κρατών να εφαρμόσουν πολιτικές αντιμετώπισης των αρνητικών κοινωνικών της επιδράσεων με αναδιανεμητικές πολιτικές στο πλαίσιο του ενιαίου ευρωπαϊκού νομίσματος. (περισσότερα…)
Μεγάλη πολιτική σύγκρουση «ξέσπασε» στην χώρα, ανάμεσα σε αυτούς που δηλώνουν ότι θα διαπραγματευτούν καλύτερα το μνημόνιο, την θέση της Ελλάδας στο ευρώ και στην Ε.Ε., τους όψιμους «Ομπαμιστές» και στους κατηγορούμενους από τους πρώτους, ως «Μερκελιστές». Αφορμή στάθηκε, η μείωση των κοινοτικών εισροών προς την Ελλάδα την περίοδο 2014-2020.
Oι «Ομπαμιστές» δεν μας λένε βέβαια, ποιο είναι το απαραίτητο ύψος αυτών των κονδυλίων, ώστε η Ελλάδα να βγει από την κρίση και φυσικά ίχνος κριτικής για το πού κατευθύνονται και τι εξυπηρετούν στην ελληνική οικονομία. Υπενθυμίζουμε μόνο, ότι παλαιότερα, επί καταραμένης δραχμής, όταν η Ελλάδα δεν είχε σημαντικό δημόσιο εξωτερικό χρέος και δεν είχε βυθιστεί σε αυτή την κρίση, υπήρξαν εποχές που τα κονδύλια αυτά ήταν διπλάσια (ως ποσοστό του ΑΕΠ), από αυτά της μέχρι σήμερα περιόδου του ευρώ. Όμως είναι και ήταν συγχρηματοδοτούμενα, (δηλαδή δεσμεύουν πόρους), κατευθύνονταν σε έργα υποδομής, «υποκατέστησαν» επιδόματα ανεργίας μέσω προγραμμάτων κατάρτισης, αναδιάρθρωσαν (βλέπε: κατέστρεψαν) την αγροτική παραγωγή κλπ.
Το μόνο κοινοβουλευτικό κόμμα που έθεσε, αυτές τις μέρες, τέτοιο ζήτημα, δηλ. περί της διάρθρωσης των κοινοτικών εισροών και πως αυτές λειτουργούν στην ελληνική οικονομία, ήταν το ΚΚΕ (και προς τιμήν του). Δεν έχουμε λοιπόν να κάνουμε με μεταβιβαστικές πληρωμές, όπου το ελληνικό κράτος τις διαθέτει κατά το δοκούν, αλλά με μεταβιβάσεις που ενισχύουν την κυρίαρχη (εντός ΟΝΕ) φορά διαμόρφωσης, μιας όλο και περισσότερο εξαρτώμενης, από τον Ευρωπαϊκό Βορρά, οικονομίας.
»Η Λατινική Αμερική και η Καραϊβική προχωρούν μαζί στην οικοδόμηση ενός δικού τους φορέα, βασισμένου στην κοινή μας ιστορία, στα αγνότερα ιδανικά των λαών μας, κληρονομιά της πολιτικής σκέψης των πατέρων της Ανεξαρτησίας της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής.Η δημιουργία της Κοινότητας των Κρατών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής (CELAC), δίχως την πάντοτε παρεμβατική παρουσία των ΗΠΑ, αποτελεί έκφραση της αυξανόμενης πολιτικής ανεξαρτησίας της περιοχής.
Στις 28 του περασμένου Ιανουαρίου, η Κούβα ανέλαβε την κυλιόμενη Προεδρία του Οργανισμού αυτού, κάτι που αποτελεί μεγάλη τιμή αλλά και μεγάλη ευθύνη, στην οποία θα ανταποκριθούμε αποτελεσματικά. Η εκλογή της χώρας μας στην Προεδρία της CELAC αποτελεί φόρο τιμής αντάξιο του Αποστόλου της Κουβανικής Ανεξαρτησίας, του εθνικού μας ήρωα Χοσέ Μαρτί, για την 160ή επέτειο από τη γέννησή του.»
(Απόσπασμα από την ομιλία του πρέσβη, Οσβάλντο Χεσούς Κομπάτσο σε εκδήλωση του Ελληνοκουβανικού Συνδέσμου 3/2 /13 στην Αθήνα για τον εορτασμό της 54ης Επετείου της Κουβανικής Επανάστασης.*)
Κοινότητα Κρατών Λατινικής Αμερικής και Καραϊβικής(CELAC)
της Αριάδνης Αλαβάνου, Δεκέμβριος 2011
Στις 2-3 Δεκεμβρίου (2011), στο Καράκας της Βενεζουέλας, οι ηγέτες 33 κρατών συνομολόγησαν, κάτω από δύο επιβλητικά πορτρέτα του Σιμόν Μπολίβαρ, την ίδρυση της Κοινότητας των Κρατών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής (CELAC), μιας κοινότητας που περιλαμβάνει όλα τα κράτη του δυτικού ημισφαιρίου, πλην των ΗΠΑ και του Καναδά και των εξαρτημένων από ευρωπαϊκές χώρες κρατικών οντοτήτων.
Τα αμερικανικά ΜΜΕ σνόμπαραν το γεγονός και ο Μαρκ Τόνερ, εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, προέβη σε μια εμπιστευτική δήλωση με την οποία τόνιζε ότι ο «εξέχων εκπρόσωπος του ημισφαιρίου παραμένει ο Οργανισμός Αμερικανικών Κρατών» (με έδρα την Ουάσιγκτον). Πόσο αντικειμενική είναι η δήλωση του Αμερικανού αξιωματούχου; Προφανώς καθόλου.
Διότι η σύγκλιση τόσων κρατών φανερώνει, όσο κι αν δεν θέλει να το αναγνωρίσει η αμερικανική διπλωματία, δύο τουλάχιστον πράγματα: Πρώτον, ότι έ χει καταρρεύσει η «Συναίνεση της Ουάσιγκτον» και δεύτερον ότι οι γεωπολιτικές αλλαγές που έχουν συμβεί την τελευταία δεκαετία στο δυτικό ημισφαίριο ή «πίσω αυλή», το πάλαι ποτέ, των ΗΠΑ τείνουν να σταθεροποιηθούν. Και είναι κοινή ομολογία ότι βασικό ρόλο παίζουν οι πιο ριζοσπαστικές κυβερνήσεις της Λ. Αμερικής, κυρίως της Βενεζουέλας.
Στις 27 Ιανουαρίου 2013 ολοκλήρωσε τις εργασίες της η έβδομη επίσημη σύνοδος μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε. και των χωρών της Λατινικής Αμερικής στο Σαντιάγκο της Χιλής. Για πρώτη φορά τα κράτη της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής εκπροσωπήθηκαν από έναν νέο οργανισμό στην περιοχή, που ιδρύθηκε το 2011: την Κοινότητα Κρατών Λατινικής Αμερικής και Καραϊβικής ( Community of Latin American and Caribbean States, CELAC).
Το (CELAC) ιδρύθηκε με σκοπό να αποτελέσει ένα forum για πολιτικό διάλογο μεταξύ όλων των κρατών της Λατινικής Αμερικής , συμπεριλαμβανομένης και της Κούβας , υπογραμμίζοντας την ανάγκη συνεργασίας και πολυφωνίας αλλά και απομάκρυνσης από την αντίληψη που παρομοιάζει την περιοχή με την ‘’πίσω αυλή’’ των Ηνωμένων Πολιτειών. Το γεγονός ότι συμμετέχουν 33 χώρες με πληθυσμό περίπου 600 εκατ. οδήγησε τον πρόεδρο της Βενεζουέλας στο να χαρακτηρίσει το CELAC ‘’το πιο σημαντικό πολιτικό γεγονός στη Νότια Αμερική τα τελευταία 100 χρόνια’’.Ο νεοσύστατος οργανισμός , λοιπόν, βοηθά αναμφίβολα στη διατήρηση της ισορροπίας στην περιοχή, στο να ακουστεί ισχυρή η φωνή των χωρών της Λατινικής Αμερικής στον κόσμο και στο να καταστούν οι χώρες αυτές ισότιμος συνομιλητής της Ε.Ε. Οι Λατινοαμερικανοί ηγέτες , δικαίως δε, διακηρύσσουν ότι ‘’για πρώτη φορά, δεν αποτελούν μέρος του προβλήματος’’, την ώρα που οι Ευρωπαίοι κάνουν το παν για να θωρακίσουν τις οικονομίες τους.
Από την άλλη μεριά, για την Ε.Ε. η Λατινική Αμερική αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία καθώς το 2012 οι οικονομική της ανάπτυξη ήταν 3,1% και το 2013 αναμένεται να προσεγγίσει το 3, 8% και αποτελεί για τις ευρωπαϊκές χώρες μια μεγάλη και δυναμική αγορά καθώς τα τελευταία χρόνια οι εμπορικές συναλλαγές έχουν διπλασιαστεί. Επιπλέον, με τη Βραζιλία στη θέση της πέμπτης μεγαλύτερης οικονομίας του κόσμου και τον ανταγωνισμό που υπάρχει στην Κίνα, η Ε.Ε. πασχίζει να παραμείνει ένας από τους κύριους ξένους επενδυτές στην περιοχή, διατηρώντας το 43% των ξένων επενδύσεων. Στη σύνοδο κορυφής στο Σαντιάγκο , υπογράφτηκε μια κοινή Διακήρυξη Στόχων (EU-CELAC Summit: Santiago Declaration )και ένα Σχέδιο Δράσης για το 2013-15 (EU-CELAC ACTION PLAN 2013-2015). (περισσότερα…)
H κρίση διχάζει τους Ευρωπαίους ηγέτες και ενσπείρει διχόνοια στους κόλπους της Ε.Ε. Ξεκίνησαν, χθες, οι εργασίες της κρίσιμης Συνόδου και τα δύο στρατόπεδα της Γερμανίας και των συνοδοιπόρων της (Ολλανδία, Αυστρία, Φινλανδία και Σουηδία) να ζητούν περαιτέρω «ψαλίδισμα» των κοινοτικών δαπανών, ενώ από την άλλη τα κράτη της επαιτείας (όπως έχουν χαρακτηριστεί) μαζί με την Ευρωβουλή και την Κομισιόν να αντιδρούν έντονα. Και από την πλευρά του ο Ντέιβιντ Κάμερον προειδοποιεί πως χωρίς περικοπές δεν θα υπάρξει συμφωνία. Τεράστιο είναι το διακύβευμα και για την Ελλάδα.
Πρόκειται για το «μεγαλύτερο παζάρι» των τελευταίων ετών που θα καθορίσει τις κοινοτικές χρηματοδοτήσεις της περιόδου 2014-2020. Δηλαδή ένας προϋπολογισμός στυγερής λιτότητας, που ενδεχομένως να επιβεβαιώσει πως το «παζάρι» της Ευρώπης άρχισε να καταρρέει…
Λόγω της οικονομικής υπεροχής και του κύρους της, η Γερμανία είναι ο μεγαλύτερος πιστωτής στην Ευρωπαϊκή Ενωση κι έτσι αυτό το δικαίωμα της προσδίδει τεράστια δύναμη. Η καγκελάριος Μέρκελ, προσερχόμενη χθες στις Βρυξέλλες, δήλωσε ότι «δεν είμαστε ακόμα σίγουροι (σ.σ. οι ηγέτες) ότι θα έρθουμε σε συμφωνία. Οι θέσεις είναι ακόμα αποκλίνουσες». Προσέθεσε επίσης ότι «σε καιρούς οικονομικής αβεβαιότητας και υψηλής ανεργίας έχει μεγάλη σημασία, αφενός, να σχεδιάσουμε και να ξοδεύουμε τα χρήματά μας προσεκτικά, αλλά από την άλλη να υπάρχει αλληλεγγύη μεταξύ των χωρών που είναι καθαροί πληρωτές και όσων λαμβάνουν». Κάθε χώρα από τα στρατόπεδα των «πληρωτών» και των «αποδεκτών» ζητά διάθεση συμβιβασμού από τους υπόλοιπους με αφετηρία συζήτησης την πρόταση Ρομπέι για προϋπολογισμό σχεδόν 1 τρισ. ευρώ, και το μόνο στο οποίο όλοι συμφωνούν είναι η δυσκολία των διαπραγματεύσεων.
‘’Θηλιά στον λαιμό» λαϊκών νοικοκυριών και μικροεπιχειρήσεων’’
Πηγή: Iskra
Το ξέσπασμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης το 2008 και το πέρασμα της στην «πραγματική» οικονομία, καθώς η εφαρμογή των «μνημονιακών» μέτρων, τροφοδότησε μια «καραμπόλα» ληξιπρόθεσμων οφειλών νοικοκυριών και μικροεπιχειρήσεων προς τράπεζες και δημόσια ταμεία. Ο νόμος 3869/2010, λεγόμενος «νόμος Κατσέλη», υποτίθεται ψηφίστηκε για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Όμως απέτυχε παταγωδώς διότι εξ’ αρχής είχε στο επίκεντρο την προστασία των συμφερόντων των τραπεζών, ενώ από την άλλη το νέο Μνημόνιο ως ιδιότυπη «βιομηχανία» παραγωγής χρεών διογκώνει την «υπερχρέωση» και κάνει εξωπραγματικές τις υποθέσεις εξόδου της οικονομίας και κοινωνίας από το «τούνελ» της κρίσης.
Ρυθμίσεις …. «ασπιρίνες» για χρέη νοικοκυριών
Ειδικότερα ο «νόμος Κατσέλη» αφορά ρύθμιση οφειλών μόνο υπερχρεωμένων φυσικών προσώπων σε τρεις φάσεις. Επιδίωξη εξωδικαστικού συμβιβασμού, στη συνέχεια δικαστικού στα ειρηνοδικεία και τέλος δικαστική ρύθμιση με αποφάσεις δικαστηρίων. Για την αποτυχία του νόμου τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά. Σύμφωνα με τη Γ.Γ. Καταναλωτή, γύρω στα 40.000 νοικοκυριά είχαν καταθέσει ως το 2012 αίτηση «εξωδικαστικού συμβιβασμού» αλλά πολύ λίγες είχαν θετικό αποτέλεσμα. Στο διάστημα Σεπτέμβρης’10 ως Σεπτέμβρης’12, υποβλήθηκαν από το «Συνήγορο του Καταναλωτή» 22.200 αιτήσεις, ενώ θετική έκβαση είχαν μόλις…5.! Επίσης από τις 25-27.000 αιτήσεις «δικαστικού συμβιβασμού» έχουν συζητηθεί ως τώρα μόνο 5.000 (ο χρόνος αναμονής στα Ειρηνοδικεία Αττικής φθάνει 4-5 χρόνια !) και από αυτές έχουν δημοσιευτεί 3.000, από τις οποίες 50% είχαν απορριφθεί και μόνο 1.500 περιέχουν θετικές ρυθμίσεις (διαγραφή χρέους, κά). Να σημειωθεί ότι το σύνολο των «επισφαλών απαιτήσεων» που διέγραψαν από το 2009 οι τράπεζες, ήταν 4 δις και ο κύριος όγκος αφορούσε «καταναλωτικά» και «επιχειρηματικά» και πολύ λίγα «στεγαστικά». Προφανώς η ύπαρξη υποθηκών δίνει βάσιμες ελπίδες στις τράπεζες για…. κατάσχεση ακινήτων.!
Το σκάνδαλο Libor είναι από τα μεγαλύτερα χρηματοπιστωτικά σκάνδαλα στην ιστορία, με επιπτώσεις στη λειτουργία της οικονομίας γενικότερα. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι οι τράπεζες δηλώνουν ψευδές επιτόκιο Libor, με στόχο να βγάλουν περισσότερα κέρδη από τα χαρτοφυλάκια παραγώγων που κατέχουν, καθώς και από τον γενικότερο δανεισμό τους. Στην ουσία πρόκειται για μεταβίβαση εισοδήματος και πλούτου από ολόκληρη την κοινωνία στις τράπεζες. Να σημειωθεί ότι το σκάνδαλο επηρεάζει σημαντικά και όσους έχουν στεγαστικά δάνεια εφόσον το επιτόκιο τους καθορίζεται με βάση το Libor.
Στην Ελλάδα το σκάνδαλο έχει γίνει πολύ λίγο γνωστό, παρ’ όλο που η παγκόσμια συζήτηση είναι μεγάλη. Δεν υπάρχει αμφιβολία όμως ότι επηρεάζει και ελληνικές επιχειρήσεις και νοικοκυριά αφού τα επιτόκια δανεισμού τους βασίζονται στο Libor.
Process must be open, say Costas Lapavitsas and Alexis Stenfors
Royal Bank of Scotland has been landed by US and UK regulators with a £390m finefor manipulating the London interbank offered rate, hard on the heels of fines forBarclays and UBS. Several other banks will follow. The scandal appears to be one of the biggest in the history of finance.
Collusion among banks, and between banks and money market brokers, has been commonplace. The Barclays case revealed potential incentives to under or over-report Libor compared with the rate at which they actually lend to one another. First, because the daily payments on Libor-indexed derivatives portfolios depend on the level of Libor, manipulation allows banks to draw profits on them. Second, banks can avoid the stigma attached to signalling a relatively high funding cost. The UBS case showed that manipulation occurred on a vast and systematic scale.
Ομως, θα πρέπει να πει κάποιος στον Γάλλο πρόεδρο πως ο μηχανισμός στήριξης του ευρώ ήταν μια πολιτική απόφαση, αλλά στηρίχτηκε σε μια οικονομική προϋπόθεση που υπόσχεται ακόμη αυστηρότερη λιτότητα. Ο Αλέν Μαντλέν τη διατυπώνει έτσι: «Αν οι Ελληνες» –αλλά και όλοι οι άλλοι λαοί των ασθενέστερων χωρών του ευρωπαϊκού Νότου– δεν γίνουν Γερμανοί, τότε το ευρώ θα γίνει δραχμή».
Εφημ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Αιχμηρές πολιτικές διαστάσεις εκλαμβάνει η κρίση στην Ευρωζώνη, που δυναμιτίζεται κυρίως εξ αιτίας του ισχυρού ευρώ, την ώρα που οι πολίτες εμφανίζονται ασυγκίνητοι στις προσπάθειες στήριξης των υπερχρεωμένων χωρών. Στη χώρα μας, διαβάζουμε (και ακούμε) βαθυστόχαστες δηλώσεις πολιτικών, οικονομολόγων και δημοσιογράφων, σύμφωνα με τις οποίες η πολιτική λιτότητας η οποία μας «επιβλήθηκε» από τους δανειστές μας δεν ευθύνεται για την οξεία ύφεση της οικονομίας της τάξης του 3,5% το 2010, 6,9% το 2011 και περίπου 6,6% το 2012. Οι υποστηρικτές της πολιτικής του Μνημονίου διατείνονται ότι οι αλλεπάλληλες παλινωδίες τριών διαδοχικών κυβερνήσεων ως προς την εφαρμογή του προγράμματος διάσωσης είναι υπεύθυνες για το μεγάλο βάθος της ύφεσης. Ωστόσο, η κρίση διαιωνίζεται βυθίζοντας στην απόγνωση και την απελπισία τους Ελληνες.
Και στο μεταξύ, έχουν ήδη αρχίσει να «βγαίνουν τα μαχαίρια», στους κόλπους της Ε.Ε., με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον Γάλλο πρόεδρο, Φρανσουά Ολάντ. «Ναι στις περικοπές, αλλά όχι στην αποδυνάμωση της οικονομίας», είπε, απορρίπτοντας τη «λιτότητα χωρίς τέλος» στην ομιλία του για την Ευρώπη, προχθές Τρίτη στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο Στρασβούργο. «Εάν είναι αλήθεια ότι η κρίση στην Ευρωζώνη είναι σε μεγάλο βαθμό πίσω μας, δεν γνωρίζουμε όλες τις συνέπειες. Ο κίνδυνος που αντιμετωπίζουμε, όμως, τώρα δεν είναι η δυσπιστία των αγορών, αλλά εκείνη των πολιτών», τόνισε ο Ολάντ.
«Αν ο διπρόσωπος θεός Ιανός ήταν οικονομολόγος θα είχε σίγουρα προσληφθεί και θα δούλευε για το ΔΝΤ» (Pettifor, 2013)
Ι
Πολύ συχνά οικονομικές έννοιες και θεωρίες ανασύρονται, με διάφορες αφορμές, από τις φαρέτρες των οικονομολόγων και εκτοξεύονται σε εαυτούς και αλλήλους. Οι αψιμαχίες, άλλοτε ήπιες και άλλοτε οξείες, δίνουν και παίρνουν, διαρκούν για κάποιο διάστημα και μετά καταλαγιάζουν. Μερικές φορές υπάρχουν νικητές και ηττημένοι κι’ άλλοτε όχι. Αλλά πάλι σε μερικές περιπτώσεις οι ηττημένοι εξακολουθούν να κάνουν ότι δεν έχουν καταλάβει ότι έχουν χάσει και συνεχίζουν να προβάλλουν τις ιδέες τους προσποιούμενοι ότι τίποτε δεν έχει αλλάξει. Μάλλον από κάπου αλλού πρέπει να αντλούν τη δυνατή επιμονή τους μιας και η στάση τους δεν μπορεί να αποδοθεί σε γεροντικό πείσμα.
Όλη αυτή η διαδικασία συνήθως παραμένει εγκλεισμένη στα περιχαρακωμένα όρια της «οικονομικής επιστήμης». Υπάρχουν όμως και στιγμές όταν η προβολή του προβλήματος και η ανταλλαγή των επιχειρημάτων διαρρέει προς τα έξω και κυκλοφορεί σ’ έναν ευρύτερο χώρο. Αυτό συμβαίνει βέβαια ιδίως όταν οι διαφωνίες έχουν διαφορετικές επιπτώσεις που σε ορισμένες χρονικές περιόδους έχουν καταστεί επίκαιρες και σημαντικές. Επίσης, αν οι διαφωνίες έχουν προέλθει μέσα από τα σπλάχνα της ίδιας, ή συγγενικής, θεωρητικής σχολής και ιδεολογίας, τότε αυτές μπορεί να προξενήσουν μεγαλύτερη απορία και να αποκτήσουν ακόμα εντονότερο ενδιαφέρον και διάχυση. Μια από αυτές τις σχετικά σπάνιες περιπτώσεις είναι και η διαμάχη για τον «πολλαπλασιαστή». Αλλά για τι ακριβώς πρόκειται;
Αποκλείοντας πιο περίτεχνους τεχνικούς ορισμούς ας υπενθυμιστεί ότι η έννοια του πολλαπλασιαστή -κεϋνσιανής προέλευσης- αναφέρεται στα αποτελέσματα που προκαλούνται στο παραγόμενο προϊόν (και εισόδημα) από τις μεταβολές στα δημοσιονομικά μεγέθη (σε καθένα ξεχωριστά ή στο σύνολό τους δηλ. στο δημοσιονομικό ισοζύγιο) μιας χώρας ή μιας ομάδας κρατών[1]. Πιο συγκεκριμένα, με ποικίλες στατιστικές, οικονομετρικές και αναλυτικές μεθόδους είναι δυνατό να εκτιμηθούν οι άμεσες επιπτώσεις μιας π.χ. αύξησης/μείωσης των δημόσιων επενδύσεων, των αμοιβών των δημόσιων υπαλλήλων ή της άμεσης φορολογίας και ταυτόχρονα οι δευτερογενείς τους επιδράσεις.
Ειδικότερα, και πάλι χάριν παραδείγματος, μπορεί να τεθεί το ερώτημα: θα είναι μεγαλύτερη ή μικρότερη η αύξηση του παραγόμενου προϊόντος από τη συγκεκριμένη αύξηση των δημόσιων επενδύσεων (δηλ. ο πολλαπλασιαστής θα είναι μεγαλύτερος ή μικρότερος από τη μονάδα;), σε πόσο διάστημα και πώς δικαιολογείται ένα τέτοιο αποτέλεσμα; Ή υπάρχει και η περίπτωση η αύξηση των δημόσιων επενδύσεων να έχει μηδενικό αποτέλεσμα ή ακόμα και να επιφέρει μια μείωση του παραγόμενου προϊόντος; Ακόμα, μια συγκεκριμένη αύξηση των δημόσιων επενδύσεων θα έχει ισόποσο αποτέλεσμα, με αντίθετο πρόσημο, με την ίδια μείωση τους, δηλ. θα υπάρξει συμμετρικότητα; Επίσης, αν ταυτόχρονα επέλθουν ποσοτικές αλλαγές σε πολλές δημοσιονομικές κατηγορίες τότε η συνολική μεταβολή στο πλεόνασμα/έλλειμμα τι επιπτώσεις θα έχει στο προϊόν (εισόδημα); Και βέβαια, ποια θα είναι τα παρεπόμενα αποτελέσματα όλης αυτής της διαδικασίας, π.χ. οι συνέπειες στην απασχόληση κ.α.;
Ο Γάλλος οικονομολόγος Μισέλ Αλιετά* είναι ένας από τους ιδρυτές (μαζί με τον Robert Boyer) της Σχολής της Ρύθμισης. Ο Αλιετά είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Paris X-Nanterre και επιστημονικός σύμβουλος στο Κέντρο Ερευνών για τη διεθνή οικονομία CEPII. Στη γλώσσα μας κυκλοφορεί το βιβλίο του «Η οικονομική κρίση» (Πόλις, 2009). Η ακόλουθη συνέντευξη του Μισέλ Αλιετά δημοσιεύτηκε σε ειδικό τεύχος του περιοδικού Le Nouvel Observateur αφιερωμένο στον ρόλο του χρήματος (De l” argent roi à l” argent fou).
Από τον Θανάση Γιαλκέτση
-Οταν μιλάμε για χρηματοπιστωτική απορρύθμιση ο νους μας πάει πρώτα απ” όλα στη δεκαετία του 1980, στον Ρέιγκαν και στη Θάτσερ. Οι κυβερνήσεις τους δεν ήταν αυτές που εγκαινίασαν αυτή την πολιτική;
-Στην πραγματικότητα, η χρηματοπιστωτική απορρύθμιση αρχίζει πολύ πριν από τη δεκαετία του 1980. Στην πρώτη μεταπολεμική περίοδο ο χρηματοοικονομικός τομέας ήταν ισχυρά ρυθμισμένος και οι χρηματοπιστωτικές αγορές, περιχαρακωμένες στις εθνικές τους επικράτειες, έπαιζαν έναν πολύ περιορισμένο ρόλο στην οικονομική ζωή. Αλλά η πολύ ισχυρή ανάπτυξη της δεκαετίας του 1960 θα αλλάξει τα δεδομένα. Η επέκταση προκάλεσε τότε την παραβίαση του ελέγχου των κεφαλαίων, που μέχρι εκείνη την περίοδο ήταν πολύ στενός. Είναι η αρχή της πρώτης παγκοσμιοποίησης, η οποία επέφερε μια δυσλειτουργία των τρόπων ρύθμισης της οικονομίας. Το πρώτο θύμα υπήρξε το διεθνές σύστημα του Μπρέτον Γουντς, που καθιερώθηκε το 1944 και που είχε αναγορεύσει το δολάριο, το μόνο μετατρέψιμο σε χρυσό νόμισμα, σε ισχυρότερο από όλα τα νομίσματα. Μετά την υποτίμηση της λίρας, τον Οκτώβριο του 1967, το δολάριο αρχίζει να δέχεται επιθέσεις, ενώ ο πόλεμος του Βιετνάμ τροφοδοτεί τον αμερικανικό πληθωρισμό. Και στις 15 Αυγούστου 1971, το νομισματικό πραξικόπημα του Νίξον, που αναστέλλει τη μετατρεψιμότητα του δολαρίου σε χρυσό, τερματίζει το σύστημα του Μπρέτον Γουντς ανοίγοντας τον δρόμο στον μεγάλο πληθωρισμό της δεκαετίας του 1970. Δημιουργείται μια νέα κατάσταση που θα ωθήσει σύντομα τις τράπεζες να αντιδράσουν, επειδή, καθώς τα επιτόκια έμεναν σταθερά εξαιτίας της νομισματικής πολιτικής ελέγχου των επιτοκίων, η άνοδος του πληθωρισμού συνεπαγόταν απώλειες για τους καταθέτες. Οι αμερικανικές τράπεζες επιδίωξαν να παρακάμψουν το ανώτατο όριο των επιτοκίων δημιουργώντας τα αμοιβαία κεφάλαια, των οποίων οι αποδόσεις συναρτούνταν με τα ελεύθερα επιτόκια της αγοράς. Οι πρώτες μορφές χρηματοπιστωτικής απορρύθμισης ήταν επομένως το αποτέλεσμα ενεργειών ιδιωτικών παραγόντων.
Η παρούσα γενικευμένη κρίση στην Ελλάδα ανέδειξε, πέρα από το δημοσιονομικό πρόβλημα και το πρόβλημα του δημοσίου χρέους, και τα κατά πολύ σημαντικότερα προβλήματα της παραγωγής και του παραγωγικού μοντέλου που επί μακρά σειρά ετών διαμόρφωσε η ελληνική αστική τάξη και το πολιτικό προσωπικό της. Το εντυπωσιακό μάλιστα είναι πως η καταστροφή της όποιας, στρεβλής κι αυτής, παραγωγικής βάσης της χώρας προβάλλεται ως το κυρίαρχο επιχείρημα για την αναγκαιότητα των ακολουθούμενων πολιτικών. Πολιτικών που όχι μόνο δε λύνουν το βασικό πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας, το έλλειμμα δηλαδή των τρεχουσών συναλλαγών, αλλά το εντείνουν ακόμη παραπέρα.
Φυσικά δεν κάνουν κάποιο λάθος οι αστοί διαχειριστές της ελληνικής οικονομίας. Απλά λύνουν το πρόβλημα από τη σκοπιά της εξυπηρέτησης των ταξικών συμφερόντων τους. Το πρόβλημα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών προσπαθούν να το λύσουν με τη δραματική μείωση της κατανάλωσης των εργαζόμενων, των ανέργων και των συνταξιούχων. Ταυτόχρονα η δραματική μείωση του κοινωνικά παραγόμενου πλούτου που θα κατευθύνεται προς τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα θα αύξηση την κερδοφορία των κλάδων που επιλέγονται ως πρωταγωνιστές στη νέα πορεία της ελληνικής οικονομίας και τη νέα θέση του ελληνικού κεφαλαίου στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας.
Στα σχέδια αυτά οι εργαζόμενοι και οι άνεργοι δεν έχουν κάποια θέση παρά μόνο αυτή των φτηνών και ευκολοαναλώσιμων εργατικών χεριών και εγκεφάλων. Από τη μεριά των εργαζόμενων και των ανέργων, καθώς και των πολιτικών υποκειμένων που υποστηρίζουν τα συμφέροντά τους, επιβάλλεται η συγκρότηση μιας πρότασης οικονομικού και παραγωγικού συστήματος που θα βρίσκεται στον αντίποδα όσων το κεφάλαιο και οι πολιτικοί εκπρόσωποι του απεργάζονται. Η κατάρτιση μιας τέτοιας πρότασης προϋποθέτει τη γνώση της σημερινής κατάστασης των επιμέρους τομέων της ελληνικής οικονομίας και την ιστορική διαδρομή τους για την, όσο το δυνατό, βαθύτερη κατανόηση των αιτίων που οδήγησαν στη σημερινή κατάσταση. Ένας από τους βασικούς τομείς της οικονομίας, επομένως και της ελληνικής, είναι αυτός της αγροτικής οικονομίας.
«Η Ευρώπη αυτό τον καιρό έχει στοιχειωθεί από το φάντασμα του χρέους. Όλοι οι Ευρωπαίοι ηγέτες λιποψυχούν μπροστά του. Και για να το εξορκίσουν, στύβουν τις οικονομίες τους». Αυτά γράφει ο RobertSkidelsky σε πρόσφατο άρθρο του στοProject Syndicate.
«Παρά ταύτα», συνεχίζει, «οι οικονομίες τους ακόμα παραπαίουν και το χρέος συνεχίζει να μεγαλώνει. Οι οίκοι αξιολόγησης έχουν υποβαθμίσει εννέα χώρες της Ευρωζώνης, συμπεριλαμβανομένης και της Γαλλίας. Είναι πολύ πιθανόν, ν’ ακολουθήσει και το Ηνωμένο Βασίλειο. Η εξήγηση είναι προφανής. Αν προσπαθείς εσκεμμένα να συρρικνώσεις το ΑΕΠ, τότε ο λόγος χρέος προς ΑΕΠ δεν μπορεί παρά να μεγαλώνει. Ο μόνος τρόπος για να μειώσεις το χρέος είναι να βάλεις την οικονομία σε τροχιά ανάπτυξης».
Κι όμως, παρά το προφανές της συλλογιστικής αυτής και την καταγεγραμμένη αξιοθρήνητη πραγματικότητα, η ΕΖ συνεχίζει αμείλικτα να καταβαραθρώνει τις οικονομίες των περισσοτέρων χωρών που την απαρτίζουν, μέσω περιοριστικών πολιτικών, οι οποίες δεν θα εφαρμόζονταν αν, για να είμαστε ειλικρινείς, δεν πατούσαν στην αποδοχή των μαζών των χωρών αυτών.
Η συναίνεση αυτή οφείλεται στην προσεκτική καλλιέργεια και διασπορά από τους ιδεολογικούς μηχανισμούς ενός αφελούς, αλλά αληθοφανούς αφηγήματος, το οποίο εκμεταλλευόμενο την ατομική εμπειρία του νοικοκυριού, όσον αφορά τη διαχείριση του οικογενειακού χρέους, κατορθώνει να το βάζει στο ίδιο πλαίσιο με το κρατικό και κατά συνέπεια να εξομοιώνει τις κρατικές με τις ατομικές πολιτικές αντιμετώπισής του.
Τα διάφορα προπαγανδιστικά σλόγκαν του τύπου «Ξοδεύαμε περισσότερα απ΄ όσα παράγαμε» ανήκουν στην προηγούμενη παραπλανητική, και θα δούμε το γιατί, συλλογιστική. Παρόμοιο προπαγανδιστικό υλικό, με διάφορες παραλλαγές, διακινείται και στις άλλες χρεο-χτυπημένες χώρες από τον διεθνή συνασπισμό προστασίας των ελίτ. Για παράδειγμα ο Κάμερον, όταν απευθύνεται στις μάζες, απαιτώντας απ’ αυτές συμμόρφωση στο κόψιμο των κοινωνικών παροχών, χρησιμοποιεί το παράδειγμα της πιστωτικής κάρτας: «το κρατικό χρέος είναι όπως το χρέος της πιστωτικής σας κάρτας: πρέπει να πληρωθεί».
Στις 20 Δεκεμβρίου 2012, δημοσιεύσαμε το άρθρο “Η επίθεση εργοδοσίας και Κομισιόν στα εργατικά δικαιώματα σε όλη την Ευρώπη – Η οικονομική διακυβέρνηση στην πράξη”. To άρθρο αυτό εξηγούσε το νέο νομοθετικό οπλοστάσιο που έχει στη διάθεση της η ΕΕ για να επιβάλει διάφορα μέτρα διάλυσης των κοινωνικών κατακτήσεων. Ανέλυε επίσης την έντονη επιρροή της πανευρωπαϊκής συνοποσμπονδίας βιομηχάνων (BusinessEurope) στα μέτρα που προτείνονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κομισιόν). Στο παρόν 2ο μέρος θα δούμε πιο λεπτομερειακά τις αλλαγές που προωθούνται μέσω της νέας οικονομικής διακυβέρνησης σε ορισμένες χώρες, εκτός μνημονίων, ώστε να κατανοήσουμε τον δομικά αντεργατικό ρόλο που παίζει η ΕΕ.
Υπενθυμίζουμε τους τρεις άξονες πάνω στους οποίους κινούνται οι συστάσεις της ΕΕ προς όλα τα κράτη μέλη, οι οποίοι συμπίπτουν με τις προτεραιότητες της BusinessEurope:
Μεταρρύθμιση των τρόπων διαπραγμάτευσης και καθορισμού των μισθών.
Προώθηση των «ενεργών αγορών εργασίας» και της κινητικότητας των εργαζομένων από χώρα σε χώρα κι από κλάδο σε κλάδο αυξάνοντας τα όρια συνταξιοδότησης, περιορίζοντας την πρόσβαση στα επιδόματα ανεργίας και απελευθερώνοντας τις απολύσεις.
«Βελτίωση» της αλληλεπίδρασης φορολογικού και προνοιακού συστήματος με τη μείωση των εργοδοτικών εισφορών στην κοινωνική πρόνοια, και τα κρατικά έσοδα γενικά, και την αύξηση των έμμεσων φόρων.
Βέλγιο
Το Δεκέμβριο του 2011, το Βέλγιο σχημάτισε κανονική κυβέρνηση μετά από ενάμιση χρόνο υπηρεσιακής κυβέρνησης που δεν είχε τη δικαιοδοσία να περάσει αναδιαρθρώσεις λιτότητας μεγάλου βεληνεκούς.[1] To οικονομικό πρόγραμμα στο οποίο συμφώνησαν οι κυβερνητικοί εταίροι ήταν σε μεγάλο μέρος μια εξειδίκευση των συστάσεων που έκανε η Κομισιόν στο Βέλγιο το 2011. Πιέσεις είχαν εξάλλου ασκηθεί από την ΕΕ για τον ίδιο το σχηματισμό της κυβέρνησης αφού τα μέτρα ήταν «επείγοντα».
TΟ ΜΕΤΩΠΟ παρουσιάζει έξι διαγράμματα από την πολυσέλιδη πρόσφατη Έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για την κατάσταση στην Ελλάδα, που αποτελεί ομολογία του φυσικού και ηθικού συναυτουργού – μαζί με την Ευρωζώνη – για το έγκλημα του σε βάρος της χώρας μας.(περισσότερα…)
Δημοσιεύθηκε στο ειδικό ένθετο του «ΕΠΕΝΔΥΤΗ» (18.1.2013) με τίτλο: «ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΤΟΥ ΧΙΤΛΕΡ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΖΩΝΗ ΤΗΣ ΜΕΡΚΕΛ»
του Γιάννη Τόλιου
Η νέα γενικευμένη κρίση του συστήματος που βιώνουν τα τελευταία χρόνια οι ευρωπαϊκοί λαοί και με ιδιαίτερη σφοδρότητα ο ελληνικός, έχει τη διεθνή,ευρωπαϊκή και εθνική της διάσταση. Στην ουσία πρόκειται για κρίση του νεοφιλελεύθερου μοντέλου διαχείρισης του καπιταλιστικού συστήματος, ενός τρόπου παραγωγής, διανομής και αναδιανομής εισοδήματος σε βάρος της μεγάλης πλειοψηφίας των πολιτών και υπέρ των κατόχων του χρηματιστικού κεφαλαίου.
Ειδικότερα στις χώρες της «ευρωζώνης» η κρίση χρέους και η κρίση των τραπεζών, αποτελούν σε μεγάλο βαθμό εκδήλωση της δομικής κρίσης της ΟΝΕ(Οικονομικής Νομισματικής Ενοποίησης) και του «ενιαίου νομίσματος» (ευρώ) που έχει τις ρίζες της στις ενδογενείς αντινομίες της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, τόσο σε οικονομικό όσο σε κοινωνικό καιπολιτικό επίπεδο.
1. Το σαθρό οικοδόμημα της ΟΝΕ και του ενιαίου νομίσματος
Για την αναζήτηση των αιτίων της κρίσης στη «ζώνη του ευρώ», χρειάζεται να γυρίσουμε το ρολόι του χρόνου πίσω κατά μια εικοσαετία, όταν στη μικρή πόλη Μάαστριχτ της Ολλανδίας οι αρχηγοί των ευρωπαϊκών κρατών υπέγραφαν (Δεκέμβρης ’91) τη γνωστή Συνθήκη του Μάαστριχτ που οδήγησε στη μεταμόρφωση της ΕΟΚ σε «Ευρωπαϊκή Ένωση» (ΕΕ) και άνοιξε το δρόμο δημιουργίας της ΟΝΕ, σε τρία στάδια, με τελευταίο το «ενιαίο νόμισμα». Να σημειώσουμε ότι ως τότε οι συναλλαγές μεταξύ των χωρών στηρίζονταν σε ένα «νόμισμα αναφοράς» τη λεγόμενη «ευρωπαϊκή λογιστική μονάδα» ή ECU (European Unit of Account) και ένα «μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών» (ΜΣΙ), όπου τα εθνικά νομίσματα είχαν όριο διακύμανσης μεταξύ τους +/- 2,25% (με ορισμένες εξαιρέσεις), ενώ μετά το 1993 το όριο διευρύνθηκε σε +/-15%. Η πορεία προετοιμασίας της ΟΝΕ είχε υποτίθεται στόχο την επίτευξη «οικονομικής σύγκλισης» μεταξύ των χωρών με βάση ορισμένους δείκτες, τα λεγόμενα «ονομαστικά κριτήρια σύγκλισης» (ισοτιμίες, επιτόκια, πληθωρισμός, ελλείμματα και δημόσιο χρέος).[1]
«Πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα», είχε πει ο Πρώσος στρατηγός και πρώτος θεωρητικός του πολέμου Karl von Clausewitz. Σήμερα εκτός από τον «συμβατικό» πόλεμο των όπλων έχουμε και τον… πόλεμο των νομισμάτων.
Οι πρώτες «σφαίρες» στον ακήρυχτο αυτό πόλεμο, έπεσαν τις τελευταίες ημέρες με αφορμή δηλώσεις του νέου Ιάπωνα πρωθυπουργού Σίνζο Άμπε αλλά και τις αντικρουόμενες δηλώσεις Ευρωπαίων ιθυνόντων οι οποίες επανέφεραν στο προσκήνιο το πρόβλημα του σκληρού ευρώ.
Η κυβέρνηση του Σίνζο Άμπε έχει ανακοινώσει ότι θα αρχίσει και η Ιαπωνία να τυπώνει χρήμα με την προσφιλή μέθοδο της «ποσοτικής χαλάρωσης», δηλαδή της αγοράς ομολόγων με στόχο το χρήμα που θα δημιουργηθεί να πέσει στην αγορά και να συμβάλλει στην ανάπτυξη της οικονομίας.
Ο απερχόμενος διοικητής της τράπεζας της Ιαπωνίας Μασαάκι Σιρακάγουα είχε ήδη λίγο πριν τελειώσει ο χρόνος δηλώσει ότι η κεντρική τράπεζα θα υιοθετήσει ένα γενναιόδωρο πρόγραμμα νέας νομισματικής χαλάρωσης μέσω της αγοράς ομολόγων, το οποίο θα ανέλθει συνολικά στα 50 τρισ. γεν.
Η δημιουργία πληθωριστικού νομίσματος ευνοεί την υποτίμησή του. Ήδη το γεν έχει υποχωρήσει 11% έναντι του δολαρίου από τον Δεκέμβριο που έγιναν οι δηλώσεις του Ιάπωνα αρχιτραπεζίτη και έφθασε μέσα στην εβδομάδα στο χαμηλότερο επίπεδο των δύο ετών. Η ισοτιμία του δολαρίου διαμορφώθηκε κάτω από τα 90 γεν.
Ο εξαγωγικός προσανατολισμός της ιαπωνικής οικονομίας βοηθά μέσω της υποτίμησης του γεν την ανταγωνιστικότητα των ιαπωνικών επιχειρήσεων, οι εξαγωγές των οποίων έχουν αρχίσει να επηρεάζονται τόσο από τα σημάδια της διεθνούς ύφεσης όσο και εξαιτίας της πρόσφατης έντασης στις σινο-ιαπωνικές σχέσεις.
Η τακτική αυτή της Ιαπωνίας επανέφερε στο προσκήνιο το φάσμα ενός νομισματικού πολέμου: την διολίσθηση των ισχυρών του πλανήτη σε πολιτικές ανταγωνιστικών υποτιμήσεων, όπου το όφελος του ενός γίνεται πρόβλημα του άλλου.
Η συζήτηση της τρέχουσας κατάστασης της ελληνικής οικονομίας απαιτεί δύο στοιχεία τα οποία σε μεγάλο βαθμό απουσιάζουν από τις κατεστημένες αλλά και από πολλές ετερόδοξες αναλύσεις και αναφορές. Πρώτον, ένα σαφές θεωρητικό πλαίσιο μακροχρόνιας αναφοράς έτσι ώστε οι ερμηνείες και οι προτάσεις που διατυπώνονται να μην είναι απλώς περιγραφικές και ως εκ τούτου επιφανειακές και συγκυριακές. Δεύτερον, τη σύνδεση με τις εξελίξεις και τη συγκυρία της ευρωπαϊκής και παγκόσμιας οικονομίας, καθώς τείνει να λησμονηθεί ότι η τρέχουσα κρίση δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο αλλά μέρος της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και ότι στην πραγματικότητα εκδηλώθηκε με καθυστέρηση ενός και πλέον χρόνου στην Ελλάδα. Έτσι, η προσέγγιση της μαρξιστικής πολιτικής οικονομίας στη μακροχρόνια εκδοχή της και ειδικότερα στο πεδίο των θεωριών οικονομικής κρίσης και ανάπτυξης χρησιμοποιείται εδώ για την ανάλυση της μακροχρόνιας πορείας και της τρέχουσας συγκυρίας της ελληνικής οικονομίας, αλλά και της οικονομίας των ΗΠΑ στο βαθμό που η τελευταία εξακολουθεί να καθορίζει και να εκφράζει τις κυρίαρχες τάσεις της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας.
Η καπιταλιστική οικονομία είναι ένα δυναμικό αλλά ταυτόχρονα και αντιφατικό σύστημα. Σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής διέρχεται περιόδους άνθησης αλλά και περιόδους στασιμότητας και κρίσης. Οι συχνά μεγάλες εναλλαγές στο ρυθμό μεταβολής της οικονομικής δραστηριότητας ακολουθούν τις διακυμάνσεις στις επενδύσεις και το ρυθμό συσσώρευσης κεφαλαίου, οι οποίες με τη σειρά τους ρυθμίζονται από την κίνηση του ποσοστού κέρδους, της πιο σημαντικής μεταβλητής της κλασικής και μαρξιστικής πολιτικής οικονομίας. Βασικό επιχείρημα αυτού του άρθρου είναι ότι η σημερινή και η πρόσφατη οικονομική συγκυρία εξηγούνται όπως και η κρίση της δεκαετίας του 1970, σε μεγάλο βαθμό από την πορεία, το επίπεδο και τις διακυμάνσεις του ποσοστού κέρδους, διεθνώς, αλλά και στην ελληνική οικονομία. (περισσότερα…)
Από ό,τι δύναμαι να αντιληφθώ, εντός της ελληνικής Αριστεράς (κομμουνιστικής και μη), αλλά και σε ευρύτερα τμήματα της κοινωνίας, ευδοκιμεί η άποψη ότι η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε κατάσταση παρατεταμένης οικονομικής κρίσης, η οποία ξέσπασε από τα τέλη του 2007. Με αυτό, λοιπόν, ως απαραβίαστο δεδομένο, προτείνονται, εν συνεχεία, διάφορες ερμηνείες του φαινομένου, ενώ η «ελληνική κρίση» παρουσιάζεται ως όχι ιδιαίτερα σημαντική: αποτελεί μία ειδική περίπτωση-έκφανση της δυσμενούς παγκόσμιας κατάστασης ή, αλλιώς, ασήμαντη λεπτομέρεια των δυσκολιών διευρυμένης αναπαραγωγής του κεφαλαίου σε πλανητική κλίμακα.
Σκοπός μου, εδώ, δεν είναι ούτε να πραγματευθώ τις διάφορες, ερμηνείες-θεωρίες των κεφαλαιοκρατικών κρίσεων, ούτε τη διεθνή κρίση της περιόδου 2008-2009, ούτε, τέλος, την «ελληνική περίπτωση» (το έχω κάνει σε άλλες περιστάσεις). Είναι η παράθεση τετριμμένων (πλην, όμως, παραδόξως λησμονημένων) στοιχείων, δηλαδή των ποσοστιαίων ρυθμών μεγέθυνσης του πραγματικού Ακαθάριστου Προϊόντος της παγκόσμιας οικονομίας και ορισμένων εθνικών οικονομιών.
Αυτοί οι ρυθμοί είναι οι εξής:
1. Το έτος 2010, το Ακαθάριστο Παγκόσμιο Προϊόν αυξήθηκε κατά 4.9% με 5.3%. Το 2011 αυξήθηκε κατά 3.6% με 3.9% (Για λόγους πληρότητας, παραθέτω εναλλακτικές εκτιμήσεις, τις οποίες εντόπισα στα διεθνώς διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία. Εφεξής, θα παραθέτω, χάριν συντομίας, μόνον μία από τις υφιστάμενες εκτιμήσεις). Τέλος, το 2012 η αύξησή του ήταν της τάξης του 3.0%.
2. Το 2011, μάλλον όλες οι γειτονικές μας, βαλκανικές οικονομίες εμφάνισαν θετικούς ρυθμούς μεγέθυνσης, όπως, για παράδειγμα, η Τουρκία (8.5%), η ΠΓΔΜ (3.2%), η Αλβανία (3.0%), η Ρουμανία (2.5%), και η Βουλγαρία (1.9%).
Ο Ελληνικός καπιταλισμός βρίσκεται αντιμέτωπος με τη μεγαλύτερη κρίση της ιστορίας του καθώς για πρώτη φορά βρίσκεται στο επίκεντρο μιας παγκόσμιας κρίσης του καπιταλισμού. Απέναντι σε αυτή την κρίση απαντά με μια προσπάθεια μετασχηματισμού του από έναν κρατικοδίαιτο καπιταλισμό σε ένα ιδιωτικοκεντρικό σύστημα μέσω της στρατηγικής του μνημονίου και μάλιστα εν μέσω παγκόσμιας κρίσης.
Η εισήγηση αρχίζει με μια σύντομη περιγραφή του πλαισίου της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης εντός της οποίας και εξαιτίας της οποίας ο ελληνικός καπιταλισμός βιώνει τη δική του κρίση. Στη συνέχεια θα αναλύσουμε το γενικότερο θεωρητικό και πολιτικό υπόβαθρο της στρατηγικής του μνημονίου καθώς αυτή εντάσσεται στο γενικότερο νεοφιλελεύθερο πρότυπο διαρθρωτικής προσαρμογής που εφαρμόζεται ανά τον κόσμο.
Στην συνέχεια θα αναλύσουμε τα ειδικότερα χαρακτηριστικά της ελληνικής μνημονιακής στρατηγικής και τις ιδιομορφίες της σε σχέση με το γενικότερο θεωρητικό και πολιτικό υπόβαθρο των νεοφιλελεύθερων προγραμμάτων και τέλος τις αιτίες για τις οποίες εκτιμούμε ότι τείνει να αποτύχει.
Από το 2009, η παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία βρίσκεται στη δίνη μιας παγκόσμιας κρίσης. Η κρίση αυτή όπως είναι γνωστό, ξεκίνησε το 2007 στις ΗΠΑ ως κρίση των λεγόμενων δανείων χαμηλής πιστοληπτικής διαβάθμισης.
Τόσο η σημερινή κρίση της ελληνικής οικονομίας όσο και η κρίση της ευρωζώνης αποτελούν συνέχεια και συνέπεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2007-9, όταν αυτή μετατράπηκε σε δημοσιονομική. Περαιτέρω, η ίδια αυτή χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-9 αποτελεί με τη σειρά της τη συνέχεια και κορύφωση μιας ολόκληρης σειράς χρηματοπιστωτικών κρίσεων, που από την κρίση του αμερικανικού χρηματιστηρίου το 1987 και μετά, εκδηλώθηκαν με ασυνήθιστη συχνότητα (κρίση του μεξικανικού πέσο, ασιατική κρίση, κρίση του ρωσικού ρουβλίου, κρίσης της Αργεντινής, κρίση της Τουρκικής λίρας).
Ένα από τα πλέον διάσημα εκλαϊκευτικά μαρξιστικά βιβλία του Μεσοπολέμου ήταν το “Shop Talks on Economics”,της εργάτριας και στελέχους του Σοσιαλιστικού Κόμματος Αμερικής (Socialist Party of America – SPA), Mary Marcy.
Το συγκεκριμένο βιβλίο-μπροσούρα αποτελεί πρότυπο εκλαϊκευτικής παρουσίασης των αρχών της μαρξιστικής οικονομικής θεωρίας. Κυκλοφόρησε στην Αμερική, το 1911 (Charles H Kerr Co-operative) και αμέσως σημείωσε τεράστια εκδοτική επιτυχία. Πουλήθηκαν χιλιάδες αντίτυπα, ενώ μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες (ιαπωνικά, κινέζικα, ρουμανικά, ιταλικά, ουκρανικά, φινλανδικά, κλπ).
Η ελληνική μετάφρασή του έγινε από τον μετανάστη Χρήστο Ρουτσόπουλο, δέκα χρόνια μετά την έκδοσή του στην αγγλική (και ένα χρόνο πριν από τον άδικο θάνατο της συγγραφέως), το 1921. Υπεύθυνη οργάνωση για την έκδοση στα ελληνικά, ήταν το «Εκδοτικό Τμήμα της Ελληνικής Σοσιαλιστικής Ένωσης της Αμερικής».
Η Mary Marcy, εργάτρια και η ίδια, έχοντας κατακτήσει από μικρή αυτό που ονομάζουμε «ταξική συνείδηση», γνώριζε καλύτερα από τον κάθε διανοούμενο το πώς έπρεπε να παρουσιάσει στους εργάτες τον μηχανισμό της εκμετάλλευσης και πώς θα ξεσκεπάσει τις όποιες θεωρίες της ταξικής ειρήνης και συνεργασίας. Πέρα όμως από την περιγραφή του μηχανισμού της εκμετάλλευσης (δεν είναι τυχαίο που το πρώτο κεφάλαιο έχει τίτλο “What you sell to the Boss”), η Marcy με υπέροχο τρόπο δείχνει και το γιατί, έχει δίκιο η εργατική τάξη να κατακτήσει την πολιτική εξουσία. Γιατί πρέπει να απαλλοτριώσει τα μέσα παραγωγής και να οργανώσει την κοινωνική παραγωγή.
Α. Η παγκόσμια δομική καπιταλιστική κρίση και η οικονομική θεωρία
1. Η παγκόσμια οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2007-8 έχει βάλει τον παγκόσμιο καπιταλισμό σε μία μακρά περίοδο αναταραχής. Η κρίση αυτή είναι μία βαθειά δομική κρίση του καπιταλιστικού συστήματος. Οι ρίζες της βρίσκονται στην προηγούμενη μεγάλη κρίση του καπιταλιστικού συστήματος, που εκδηλώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και κράτησε όλη τη δεκαετία του 1970. Η τελευταία ήταν μία κρίση υπερσυσσώρευσης του κεφαλαίου (δηλαδή μία τυπική κρίση α-λα-Μαρξ βασισμένη στο νόμο της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους). Ξεκίνησε από την πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους λόγω της ανοδικής τάσης της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου, που οδήγησε στην υπερσυσσώρευση του κεφαλαίου (δηλαδή στην αδυναμία επαρκώς κερδοφόρας επένδυσης του διαθέσιμου και κυρίως του πρόσθετου κεφαλαίου) και τελικά στο μπλοκάρισμα και την αναστροφή της μεγέθυνσης του συστήματος που είχε συμβεί κατά τη διάρκεια της «χρυσής εποχής» της καπιταλιστικής συσσώρευσης της πρώτης μεταπολεμικής περιόδου. Η κρίση αυτή είχε τις ρίζες της, όπως όλες οι μεγάλες καπιταλιστικές κρίσεις, στη βασική σφαίρα λειτουργίας του συστήματος δηλαδή στη σφαίρα της παραγωγής. Τα θεμελιακά αυτά προβλήματα εκφράσθηκαν – όπως πάντα γίνεται – και στη σφαίρα της ανταλλαγής με την εμφάνιση του φαινομένου του στασιμοπληθωρισμού όταν έγινε προσπάθεια η κρίση να αντιμετωπισθεί με τόνωση της ζήτησης από το κράτος. Η κρίση της δεκαετίας του 1970 έβαλε το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα σε μία μακρά περίοδο αναδιαρθρώσεων σε όφελος του κεφαλαίου και σε βάρος της εργατικής τάξης στην προσπάθεια να βρεθεί μία λύση στο δομικό πρόβλημα υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου και χαμηλής κερδοφορίας του συστήματος.Τα κύματα αυτά καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων πήραν διάφορες μορφές με κυρίαρχη αυτή του νέο-φιλελευθερισμού. Αντικειμενικός στόχος αυτών των πολιτικών καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης ήταν η ανάσχεση της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους, μέσω της κινητοποίησης όλων εκείνων των δυνάμεων που δρουν ενάντια στο νόμο. Ιδιαίτερα κρίσιμες ανάμεσα σε αυτές ήταν α) η αύξηση της εκμετάλλευσης της εργασίας και η εξεύρεση νέων αγορών και πεδίων εκμετάλλευσης με σκοπό την αύξηση της μάζας της υπεραξίας και των κερδών και (β) η ελεγχόμενη απαξίωση ή καταστροφή υπερσυσσωρευμένων κεφαλαίων έτσι ώστε το σύστημα να απαλλαγεί από μη-επαρκώς κερδοφόρα ατομικά κεφάλαια και να ξαναρχίσει την λειτουργία του από πιο μικρή αλλά ταυτόχρονα εξυγιανθείσα και δυναμικότερη βάση. (περισσότερα…)
Το άρθρο του Αιγύπτιου βετεράνου μαρξιστή Σαμίρ Αμίν, παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα από την »Εφημερίδα των Συντακτών» και αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου δοκιμίου με τίτλο «Η κατάρρευση του ευρωπαϊκού συστήματος» στο οποίο εξετάζεται η δυνατότητα μετασχηματισμού της Ε.Ε σε μια δημοκρατική ένωση, ερώτημα στο οποίο ο συγγραφέας δίνει αρνητική απάντηση. Ολόκληρο το κείμενο βρίσκεται αναρτημένο στο σαιτ της εφημερίδα www.efsyn.gr. O Σαμίρ Αμίν γεννήθηκε στο Κάιρο και σπούδασε στη Γαλλία , ενώ σήμερα είναι διευθυντής του Φόρουμ του Τρίτου Κόσμου στο Ντακάρ. Έχει γράψει δεκάδες βιβλία , κάποια μεταφρασμένα στα ελληνικά, και θεωρείται ειδικός στις θεωρίες της ανάπτυξης.
Επιμέλεια: Τάσος Τσακίρογλου
Είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση βιώσιμη;
Η οικοδόμηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης – τουλάχιστον από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ και, κατά τη γνώμη μου, από πολύ νωρίτερα – και η δημιουργία της ευρωζώνης, έχουν συλληφθεί και σχεδιαστεί ως δομικά στοιχεία για την οικοδόμηση της λεγόμενης φιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, δηλαδή το σύστημα το οποίο παρέχει την αποκλειστική κυριαρχία στον μονοπωλιακό γενικευμένο καπιταλισμό. Σε αυτό το πλαίσιο, το αναγκαίο σημείο εκκίνησης θα πρέπει να είναι η ανάλυση των αντιφάσεων, οι οποίες, κατά τη γνώμη μου, καθιστούν αυτό το σχέδιο (και ως εκ τούτου το ευρωπαϊκό σχέδιο) μη βιώσιμο. (…)
Το «ευρωπαϊκό» σχέδιο, όπως το ορίζουν η συνθήκη του Μάαστριχτ και το σχέδιο της ευρωζώνης, προωθήθηκαν στην κοινή γνώμη μέσω μιας προπαγάνδας που μόνο ηλίθια και ανειλικρινής θα μπορούσε να χαρακτηριστεί. Είπαν σε ορισμένους – (σχετικά) προνομιούχους στην πλούσια Δυτική Ευρώπη – ότι η διαγραφή των εθνικών κυριαρχιών θα έθετε τέλος στους πολέμους του μίσους που είχαν αιματοκυλήσει την ήπειρο (η επιτυχία αυτής της εξαπάτησης είναι προφανής). Και πρόσθεσαν τη σάλτσα: τη φιλία της ισχυρής αμερικάνικης δημοκρατίας, τον κοινό αγώνα για τη δημοκρατία στον μεγάλο οπισθοδρομικό Νότο. Στους άλλους – στους ταλαίπωρους φτωχούς της Ανατολής – υποσχέθηκαν τη χλιδή μέσω της προσαρμογής τους στα δυτικά πρότυπα βιοτικού επιπέδου.Οι πλειοψηφίες και των δυο πλευρών κατάπιαν την εξαπάτηση.
Στην Ανατολή πίστεψαν, ότι η ένταξη στην ΕΕ θα επιτρέψει την περίφημη «προσαρμογή στο δυτικό βιοτικό επίπεδο ». Παρ’ όλα αυτά, το κόστος που αναγκάστηκαν να πληρώσουν ήταν μια οδυνηρή διαρθρωτική προσαρμογή »αρκετών» χρόνων, με αποτέλεσμα την κοινωνική καταστροφή. Έτσι, η Ανατολική Ευρώπη μετατράπηκε σε περιφέρεια της Δύσης.
Εάν η Ελλάδα βρίσκεται σήμερα στο επίκεντρο της σύγκρουσης, είναι τόσο επειδή είναι μέρος της ευρωζώνης, όσο και επειδή ο λαός πίστευε ότι θα κατάφερνε να ξεφύγει από τη μοίρα των υπόλοιπων (πρώην «σοσιαλιστικών») βαλκανικών χωρών. Οι «Έλληνες», πίστευαν ότι αφού απέφυγαν την ατυχία να κυβερνώνται από τους «κομμουνιστές» (ισχυροί πρωταγωνιστές κατά την διάρκεια του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου) – και χάριν των συνταγματαρχών! – δεν θα έπρεπε να πληρώσουν το κόστος που αναγκάστηκαν να πληρώσουν τα υπόλοιπα Βαλκάνια. Πίστευαν ότι η Ευρώπη και το ευρώ θα λειτουργούσαν διαφορετικά γι’ αυτούς. Η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, και ιδιαίτερα των εταίρων της ευρωζώνης, παρ’ όλο που εξασθενούσε αλλού (εκεί όπου το έγκλημα του «Κομμουνισμού» έπρεπε να τιμωρηθεί), εδώ θα μπορούσε να λειτουργήσει προς το συμφέρον τους.
Starbucks, Amazon, Google. Δημοφιλή εταιρικά ονόματα, ιδιαίτερα σε νεώτερες ηλικίες. Τα ονόματα των εν λόγω εταιριών απέκτησαν τις τελευταίες ημέρες πρόσθετη…επικαιρότητα. Ο λόγος; Φοροδιαφυγή.
Όλα ξεκίνησαν δύο περίπου μήνες πριν όταν το πρακτορείο «Reuters» αποκάλυπτε ότι η γνωστή πολυεθνική αλυσίδα καφέ Starbucks είχε πληρώσει φόρους μόνο 8,6 εκατ. λίρες στη Βρετανία για πωλήσεις 3 δισ. λιρών από τότε που άνοιξε το 1998. Και εγένετο χαμός! Συζητήσεις στη βουλή για το πώς είναι δυνατόν την ώρα που οι πολίτες λυγίζουν από τη λιτότητα οι πολυεθνικές να μη πληρώνουν φόρους. Και διαδηλώσεις: Ό,τι ήταν τα MacDonalds, σύμβολο του «junk food» που έφερε η παγκοσμιοποίηση για τους διαδηλωτές την δεκαετία του ’90, τείνει να γίνουν τα Starbucks, με εκατοντάδες διαδηλωτές να πολιορκούν περισσότερα από 40 καταστήματα της γνωστής αλυσίδας στη Βρετανία και σύνθημα: «Starbucks πλήρωσε τους φόρους».
Αντιμέτωπη με την οργή των βουλευτών και τις φωνές για μποϋκοτάζ, η Starbucks ανακοίνωσε ότι θα πληρώσει ένα σημαντικό μέρος φόρων το 2013 και 2014 «ασχέτως αν θα είναι κερδοφόρα εκείνες τις χρονιές». Το ποσό που θα καταβάλλει η εταιρία υπολογίζεται σε 20 εκατ. λίρες(25 εκατ. ευρώ). «Διαφημιστικό κόλπο» δηλώνει για την απόφαση αυτή της αμερικανικής πολυεθνικής, η 26χρονη Ρόζι Ρότζερς, η οποία συμμετείχε στις διαδηλώσεις διαμαρτυρίας. «Aν η Starbucks και όλοι οι φοροφυγάδες πλήρωναν τους απαιτούμενους φόρους, τότε η οικονομία της χώρας θα βρισκόταν σε πολύ καλύτερα επίπεδα», συμπληρώνει..
Η υπόθεση Starbucks έφερε στην επικαιρότητα τους τρόπους «νόμιμης φοροδιαφυγής» που χρησιμοποιούν μεγάλες πολυεθνικές την εποχή της παγκοσμιοποίησης, σε μία περίοδο σκληρής λιτότητας για την πλειονότητα των απλών ανθρώπων σε Ευρώπη, Βρετανία και Αμερική. Σε μία περίοδο που η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επισημαίνει ότι χάνονται περί το ένα τρισ. ευρώ κάθε χρόνο στην ΕΕ από την φοροδιαφυγή. Στη Βρετανία μάλιστα από όπου ξεκίνησε ο θόρυβος για την «πολυεθνικού» τύπου φοροδιαφυγή, ο υπουργός Οικονομικών Τζορτζ Όσμπουρν ανακοίνωσε πρόσφατα στα πλαίσια της δέσμης νέων μέτρων για την οικονομία, τη μείωση του συντελεστή φορολόγησης των επιχειρήσεων στη Βρετανία από 22% σε 21%.
Ήδη η υπόθεση Starbucks αρχίζει και εξελίσσεται σε «case study» για το πώς οι πολυεθνικές επιχειρήσεις αποφεύγουν τη φορολογία.
contramee 