Τριήμερο διεθνές εργαστήριο για τα κοινωνικά κινήματα στις πόλεις της Νότιας Ευρώπης

Συλλογικότητες στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Πηγή: ΕΝΘΕΜΑΤΑ

 Δημήτρης Μπαλαμπανίδης, Έλενα Πατατούκα,Δήμητρα Σπανού,

εκ μέρους της ομάδας encounter Athens 

Με το ξέσπασμα της κρίσης, οι χώρες της Νότιας Ευρώπης αντιμετωπίζουν πρωτοφανείς κοινωνικούς, πολιτικούς και οικονομικούς μετασχηματισμούς. Με παρόμοιες ιστορικές, κοινωνικοπολιτικές και πολιτισμικές βάσεις, αλλά και με τις δικές τους ιδιαιτερότητες, οι χώρες αυτές συνιστούν σε μεγάλο βαθμό μία περιφέρεια στο περιθώριο της Ευρώπης. Ιδιαίτερα στη συγκυρία της κρίσης, οι ανισότητες εντός του ευρωπαϊκού χώρου φαίνεται να εντείνονται, αναπαράγοντας προηγούμενα μοντέλα άνισης γεωγραφικά ανάπτυξης και θέτοντας στο επίκεντρο τον προβληματισμό γύρω από την έννοια της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Ωστόσο, η ίδια η συνθήκη της κρίσης μπορεί να γίνει αντιληπτή ως ένα κοινό πλαίσιο κατανόησης των εξελίξεων στη Νότια Ευρώπη. Αν και εκδηλώθηκε με διαφορετικούς τρόπους σε κάθε χώρα, οι αιτίες και οι συνέπειές της, καθώς και οι πολιτικές που υιοθετούνται για τη διαχείρισή της φαίνεται να ακολουθούν παρόμοια πρότυπα.

Έπειτα από μια μακρά περίοδο νεοφιλελεύθερων πολιτικών –οι οποίες κατά κύριο λόγο οδήγησαν στη σημερινή κρίση– επιβάλλονται ακόμη πιο επιθετικές μεταρρυθμίσεις από διεθνείς και τοπικούς παίχτες και συμφέροντα, οι οποίες παρουσιάζονται ως «η αναγκαία και αναπόφευκτη λύση». Μέσα σε ένα «καθεστώς εκτάκτου ανάγκης», υιοθετούνται όλο και πιο αυταρχικές πολιτικές, παραβιάζοντας ή καταργώντας ανθρώπινα, πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα και άλλα κεκτημένα, οδηγώντας σε κοινωνική και οικονομική κατάρρευση.

Πρώην αεροδρόμιο Ελληνικού

Στο παραπάνω πλαίσιο, οι πόλεις αναδεικνύονται στους κατεξοχήν τόπους συμπύκνωσης της κοινωνικής δυσαρέσκειας και των κοινωνικών αγώνων. Σε συνθήκες αυξανόμενης φτώχειας και περιορισμού των ήδη ανεπαρκών κοινωνικών παροχών, ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών κινημάτων αναδύεται, επιχειρώντας να εκφράσει τις ανάγκες των κοινωνικών ομάδων που βιώνουν τις επιπτώσεις τις κρίσεις. Ως απάντηση, νέες στρατηγικές επιβίωσης, πρακτικές αλληλεγγύης και κοινωνικά δίκτυα συγκροτούνται σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Τα κινήματα αυτά αποκτούν πολλαπλές μορφές και οργανωτικές δομές και, παρότι έχουν συγκεκριμένη χωρική αναφορά, τα αιτήματά τους στρέφονται σε όλες τις κλίμακες λήψης αποφάσεων. Οι διεκδικήσεις και οι δράσεις τους στέκονται κριτικά απέναντι στις παρούσες συνθήκες αποκλεισμού και ανισότητας ενώ εισάγουν νέους συλλογικούς τρόπους οργάνωσης της καθημερινής ζωής στην πόλη.

Η συζήτηση για τις επιπτώσεις της κρίσης στον αστικό χώρο και τις απαντήσεις που επιχειρούν να δώσουν υποκείμενα προερχόμενα από διαφορετικά χωροκοινωνικά πλαίσια, που αντιμετωπίζουν όμως κοινά προβλήματα, αποτελεί βασικό ζητούμενο στη συγκυρία. Αυτό είναι και το θέμα του τριήμερου διεθνούς εργαστηρίου με τίτλο «Καθεστώτα κρίσης και αναδυόμενα κοινωνικά κινήματα στις πόλεις της Νότιας Ευρώπης», το οποίο θα διεξαχθεί στην Αθήνα, στις 7-9 Φεβρουαρίου, στο Πολυτεχνείο.

Η Αριστερή Ιδεολογία στην Πολεοδομία στην Ελλάδα, από το 1960 ως το 1990.(Μέρος Β)

Σας παρουσιάζουμε ένα απόσπασμα από το δεύτερο μέρος  του άρθρου »Η Αριστερή Ιδεολογία στην Πολεοδομία στην Ελλάδα, από το 1960 ως το 1990» του Γεωργίου Μ.Σαρηγιάννη.

Ολόκληρο το Μέρος Β :»Η αριστερή ιδεολογία στην Πολεοδομία στην «Άνοιξη του ’60» θα το βρείτε στο www.greekarchitects.gr/gr/home .

ΜΕΡΟΣ Β*.

Η αριστερή ιδεολογία στην Πολεοδομία στην «Άνοιξη του ’60»

(το απόσπασμα που επιλέξαμε)

.Μερικά παραδείγματα ιδεολογικά φορτισμένων πολεοδομικών σχεδίων και πραγματοποιήσεων

Άσπρα Σπίτια
Καμάρι Σαντορίνης
Οικισμοί ΟΕΚ

.Eνα παράδειγμα της ιδεολογικής διαπάλης στην Πολεοδομία, τα προσφυγικά, η Δραπετσώνα.

.Το Πνευματικό Κέντρο Αθηνών

.Συμπεράσματα για την αριστερή Ιδεολογία στην πολεοδομία στην «Άνοιξη του ’60»

Μερικά παραδείγματα ιδεολογικά φορτισμένων πολεοδομικών σχεδίων και πραγματοποιήσεων

Θα πρέπει να δούμε μερικά παραδείγματα της εποχής που μελετάμε, τα οποία είναι ιδεολογικά κρίσιμα και ιδιαίτερα φορτισμένα, και προκάλεσαν ή προκαλούν συζητήσεις στον ιδεολογικό τομέα. Αυτά είναι οι πολεοδομικές πραγματοποιήσεις, τα Άσπρα Σπίτια  του Δοξιάδη, ο οικισμός Καμάρι στη Σαντορίνη του Δεκαβάλλα και των συνεργατών του, οι οικισμοί του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας, και ιδιαίτερα η περίπτωση της Δραπετσώνας, και τα σχέδια για το Πνευματικό Κέντρο του Ι. Δεσποτόπουλου.

 Άσπρα Σπίτια

Οικισμός «Άσπρα Σπίτια» στην Αντίκυρα, 1961-65, Γραφείο Δοξιάδη. Το πολεοδομικό σχέδιο οργανώνει τον οικισμό σε γειτονιές, σύμφωνα με τη δοξιαδική θεωρία περί κοινοτήτων, διαχωρίζει τις κινήσεις πεζών-οχημάτων και είναι χαμηλής δόμησης. Έχει ως στόχο τη δημιουργία αστικού περιβάλλοντος σε ανθρώπινη κλίμακα (ο ίδιος ο Δοξιάδης είχε χαρακτηρίσει τον οικισμό ως εδραζόμενο στην αρχαία ελληνική πόλη). Όμως, τα κτήρια είναι διαχωρισμένα σε «ανωτέρου εισοδήματος», «μεσαίων εισοδημάτων» κλπ. και ο μετέπειτα ασφυκτικός «κανονισμός λειτουργίας» του οικισμού ελεγχόταν αυστηρά από την Εταιρεία, με αποτέλεσμα να μετατραπεί σε έναν ταξικό οικισμό (εργάτες, τεχνικοί, στελέχη κλπ.), όπως εκείνοι που είχε περιγράψει ο Ένγκελς πριν από έναν αιώνα.Μεταγενέστερες περιγραφές μιλάνε ακόμη και για διαφοροποίηση κατασκευής στις παραπάνω κατηγορίες, τα δε οικονομικά στοιχεία (συντήρηση, επισκευές κλπ.) βαρύνουν τους κατοίκους (ενοικιαστές πάντα) και όχι την Εταιρεία κλπ

Η Αριστερή Ιδεολογία στην Πολεοδομία στην Ελλάδα, από το 1960 ως το 1990. (Μέρος Α)

 

Πηγή: Αρχιτεκτονικές  ματιές

Εισαγωγή-Η προϊστορία του Μεσοπολέμου και η ενδιάμεση φάση, Κατοχή και Εμφύλιος.

Του Γεωργίου Μ.Σαρηγιάννη

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Μέρος Α
.Αντί για πρόλογο
.Η προϊστορία του Μεσοπολέμου
.Η ενδιάμεση φάση, Κατοχή και Εμφύλιος

Μέρος Β
.Η αριστερή ιδεολογία στην Πολεοδομία στην «Ανοιξη του ‘60»

Μέρος Γ
.Η αριστερή ιδεολογία στην Πολεοδομία στην Δικτατορία

Μέρος Δ
.Η αριστερή ιδεολογία στην Πολεοδομία στην Μεταπολίτευση

Συμπεράσματα

Αντί για πρόλογο

Το θέμα της αριστερής ιδεολογίας, είναι πάντα επίκαιρο, αλλά και στις τελευταίες δεκαετίες πολύ σύμπλοκο, απαραίτητο αλλά και δύσκολο να διευκρινιστεί, γι’ αυτό όμως και ελκυστικό. Στα άρθρα αυτά, γίνεται προσπάθεια να διερευνηθεί ποιά ιδεολογία υπήρχε και αναπτύχθηκε στην περιοχή της Πολεοδομίας, κυρίως μετά τον Εμφύλιο μέχρι και την Μεταπολίτευση. Υπάρχουν πολλές έρευνες για την Αριστερή Ιδεολογία που αναπτύχθηκε αλλά συνήθως οι αναλύσεις αφορούν κυρίως τον πολιτικό – θεωρητικό τομέα, και σε αρκετές περιπτώσεις την λογοτεχνία ή ακόμη και τις εικαστικές τέχνες, σε ένα γενικό όμως πάντα πλαίσιο, και οι περισσότερες ως «παράπλευρες» όψεις της γενικής Ιδεολογίας.

Στην Πολεοδομία, δεν υπήρξαν έρευνες  για την επικρατούσα αριστερή ιδεολογία, γενικά οι αριστεροί πολεοδόμοι ως προς τις αντιλήψεις μέχρι την δεκαετία του ’60 κινούνται ανάμεσα Ενγκελς και Le Corbusier, οι αριστεροί πολεοδόμοι που έδρασαν στην Ελλάδα τροφοδοτούνταν αφ’ ενός από την «Κατάσταση της Εργατικής Τάξης στην Αγγλία» και το «Ζήτημα της Κατοικίας» απαιτώντας γενικώς βελτίωση της ζωής των εργαζομένων στην πόλη, και αφ’ ετέρου από  τον χείμαρρο των αριστερής φρασεολογίας αλλά φασιστικής νοοτροπίας κειμένων του Le Corbusier,  πολύ περισσότερο πρώτον διότι έλληνες πολεοδόμοι, σημαντικά στελέχη της Αριστεράς, εργάστηκαν στο Γραφείο του και ενστερνίστηκαν τις θέσεις του, και δεύτερον διότι και οι σοβιετικοί πολεοδόμοι είχαν γενικά επίσης αποδεχτεί τις απόψεις του, όπως και οι δυτικοευρωπαίοι συνάδελφοί τους μετά τον Πόλεμο. Θέσεις όπως του Δεσποτόπουλου, καθαρά μαρξιστικές, δεν είχαν μελετηθεί, δεν είχαν αναλυθεί ή και ήταν και άγνωστες, παρ’ όλη την σχεδόν συνεχή παρουσία του στον ελληνικό χώρο, όπως επίσης δεν είχαν μελετηθεί οι θέσεις και τα επιτεύγματα των αρχιτεκτόνων και πολεοδόμων των Μεγάλων Συγκροτημάτων της Βιέννης και της Σχολής του Αμστερνταμ, οι οποίες κατά την γνώμη μου, αποτελούσαν πραγματικά μαρξιστικές απόψεις τόσο στην θεωρία όσο και στην εφαρμογή.