Σπύρος Σακελλαρόπουλος: Η επίδραση του αγροτικού κινήματος στην εκλογική συμπεριφορά των αγροτικών στρωμάτων(1961-1964)

Σας παρουσιάζουμε το κείμενο του Σπύρου Σακελλαρόπουλου με τίτλο »Η επίδραση του αγροτικού κινήματος στην εκλογική συμπεριφορά των αγροτικών στρωμάτων  (1961-1964)» από τον συλλογικό τόμο  »Το αγροτικό κίνημα στην Ελλάδα από το 19ο αιώνα ως σήμερα» που κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Νήσος & Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς, Αθήνα, 2011

Από τα μέσα περίπου της δεκαετίας του 1990 η Ελλάδα βιώνει σχεδόν κάθε χρόνο κινητοποιήσεις των αγροτών, οι οποίες πολλές φορές ξεπερνούν γεωγραφικούς περιορισμούς και εξαπλώνονται σε όλη τη χώρα με σημαντική δυναμική και πρωτοφανείς μορφές δράσης. Ποιοι είναι αυτοί οι αγρότες, από πού έρχονται και σε ποιο ιστορικό κινηματικό παρελθόν αναφέρονται; Ποιες είναι οι ρίζες του κινήματός τους και ποια η ιστορική συνέχειά του; Πώς σχετίζονται οι μορφές και οι εξάρσεις ή οι υφέσεις του αγροτικού κινήματος με τις περιπέτειες και τις φάσεις της σταδιακής ολοκλήρωσης της ελληνικής κοινωνίας και του εθνικού κράτους; Ποια είναι η θέση του ελληνικού αγροτικού κινήματος στην πλούσια, από τους αιώνες ξεσηκωμούς των καλλιεργητών γης, παγκόσμια Ιστορία;

Στα ερωτήματα αυτά, μεταξύ άλλων, επιχειρούν να απαντήσουν οι αναλύσεις που περιλαμβάνονται στον παρόντα τόμο, αναζητώντας, μέσα στις κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές και πολιτισμικές αλλαγές, αποδιαρθρώσεις και αναδιαρθρώσεις στην ιστορική πορεία της ελληνικής κοινωνίας, τη θέση και το ρόλο των αγροτών και του διεκδικητικού τους κινήματος στα σημαντικά στάδια συγκρότησης ή αναταραχής της κοινωνίας

Περιλαμβάνονται τα κείμενα:Αντώνης Μωυσίδης, Εισαγωγή- Καίτη Αρώνη – Τσίχλη, «Αγροτικές εξεγέρσεις στη μετεπαναστατική Ελλάδα (1833-1852): νεωτερικότητα και παραδοσιακές αντιστάσεις»- Βασίλης Πατρώνης, «Μεγάλη γαιοκτησία και αγροτικό κίνημα: η περίπτωση της Θεσσαλίας (1881-1923)»- Θανάσης Καλαφάτης, «Σοσιαλιστικές και αναρχικές ιδέες κατά τη διάρκεια της Σταφιδικής Κρίσης (1893-1905)»- Καπογιάννης Δημήτρης, «Συλλογική δράση και πολιτική κινητοποίηση των αγροτών κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου»- Νίκος Καμπέρης, «Οι αγρότες στην Κατοχή και τον Εμφύλιο»- Σπύρος Σακελλαρόπουλος, «Η επίδραση του αγροτικού κινήματος στην εκλογική συμπεριφορά των αγροτικών στρωμάτων (1961-1964)»- Αντώνης Μωυσίδης, «Συλλογικότητες του αγροτικού χώρου και αγροτικό κίνημα μετά το 1974: από τη θεσμική έκρηξη στην παρακμή» 

Του Σπύρου Σακελλαρόπουλου[1]

«… Στην Ελλάδα, οι αγροτικές στατιστικές είναι τρομερές. Καλλιεργήσιμο είναι μόλις το 27% του εδάφους αλλ’ από αυτό ζουν τα 48% του πληθυσμού. Τα αγροκτήματα είναι πάρα πολύ μικρά, κατά μέσο όρο και δε φθάνουν τα 30 στρέμματα, και αυτά συχνά είναι χωρισμένα σε μικρά κομμάτια. Η ποιότης της γης κυμαίνεται από λίγες περιοχές με καλό έδαφος…αλλά το μεγαλύτερο μέρος του εδάφους είναι φτωχό και δεν ποτίζεται. Αυτό φαίνεται από το ετήσιο εισόδημα που φθάνει από 100 δολάρια στις καλύτερες περιοχές έως τα 13 δολάρια στα βουνά. Όσοι ασχολούνται, δε, με τη γεωργία  υποαπασχολούνται σε μεγάλο βαθμό. Υγιείς νέοι γεωργοί εξακολουθούν κάνουν με τα χέρια τους απλές εργασίες που θα έπρεπε να είχαν εκμηχανισθεί… Τα χωριά είναι γεμάτα από νέους και γέρους που περνούν άσκοπα τον καιρό τους και από γυναίκες και κορίτσια που κλώθουν… συνεχώς με τη ρόκα και το αδράχτι που είναι ασφαλώς η πιο γραφική και η λιγότερο παραγωγική από τις εργασίες του ανθρώπου. Ελάχιστες είναι οι ενδείξεις της ευημερίας η οποία μεταπολεμικά έχει επεκταθεί σε μεγάλο μέρος της Δ. Ευρώπης. Ακόμα και στα χωριά που έχουν ανοικοδομηθεί, τα παράθυρα δεν έχουν τζάμια. Τα πατώματα των σπιτιών είναι από χώμα ή τσιμέντο και τα έπιπλα είναι ελάχιστα…»

 Απόσπασμα από άρθρο του John Cherrington που δημοσιεύτηκε στον Οικονομικό Ταχυδρόμο της 12/5/1966

1) Εισαγωγή

Με την παρούσα εργασία επιχειρούμε να συνδέσουμε τις συνθήκες διαβίωσης των αγροτικών στρωμάτων στις αρχές της δεκαετίας του ’60 με το αγροτικό κίνημα που εμφανίστηκε εκείνη την εποχή και την μεταστροφή της εκλογικής συμπεριφοράς των αγροτών στις εθνικές εκλογές του 1963 και του 1964. Θεωρούμε πως το θέμα αυτό παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί μας βοηθά να κατανοήσουμε ένα βασικό παράγοντα που οδήγησε στην εκλογική ήττα της ΕΡΕ και στην ευρεία πολιτική νίκη της Ένωσης Κέντρου το 1964. Κι αυτό γιατί σε όλη την μετεμφυλιακή περίοδο η κυριαρχία του συντηρητικού κόμματος σε σημαντικό βαθμό στηρίχτηκε στην υποστήριξη του αγροτικού κόσμου. Όταν αυτό, για τους λόγους που θα δείξουμε στη συνέχεια, σταμάτησε τότε η εκλογική επιρροή της ΕΡΕ δέχτηκε ένα σημαντικό  πλήγμα.

2) Το κοινωνικό πλαίσιο διαβίωσης των αγροτών στις αρχές της δεκαετίας  του ‘60

Στην παράγραφο αυτή θα ασχοληθούμε με το να καταδείξουμε το κοινωνικό πλαίσιο που διέκρινε την αγροτική κοινωνία στις αρχές της δεκαετία του ’60, έτσι ώστε να κατανοήσουμε τα αίτια που θα οδηγήσουν στην πιο έντονη παρουσία των αγροτικών κινημάτων καθώς και στη μαζική εκλογική μεταστροφή των αγροτικών στρωμάτων.

Σπύρος Σακελλαρόπουλος: Μια αναγκαία απάντηση στον Ριζοσπάστη

Ο Ριζοσπάστης της 4ης Μαΐου δημοσίευσε άρθρο με τίτλο «Καλεί το λαό κάτω από ξένη σημαία» του οποίου ο συντάκτης υπογράφει με το αρχικό «Ι». Το συγκεκριμένο κείμενο αποτελεί μια απόπειρα τοποθέτησης του Περισσού απέναντι στην πρόταση για την «Συμπόρευση δυνάμεων και αγωνιστών σε έναν άλλο δρόμο». Πιο συγκεκριμένα, αυτό που προσπαθεί να κάνει ο συντάκτης είναι να δείξει πως και αυτή η προσπάθεια αποτελεί μια ενέργεια οπορτουνιστικών δυνάμεων η οποία με τις πρακτικές της δεν κάνει τίποτε άλλο παρά να ρίχνει νερό στο μύλο της αντίδρασης.

Ας δούμε όμως ένα ένα τα επιχειρήματα του «Ι»:

1) Το πρώτο σημείο αφορά την κατηγορία πως η πρόταση για μια τέτοια συμπόρευση με τη συγκεκριμένη πολιτική διακήρυξη αφήνει ανέπαφη και την ιδιοκτησία των μονοπωλίων αλλά και το καπιταλιστικό κράτος. Ωστόσο, η πρόταση αναφέρεται με σαφήνεια σε μια διαδικασία κατά τη διάρκεια της οποίας από τα πρώτα μέτρα που θα πρέπει να ληφθούν είναι η εθνικοποίηση των τραπεζών και των κεντρικών τομέων της οικονομίας. Και τα δύο αυτά μέτρα οριοθετούν την εθνικοποίηση του μονοπωλιακού κεφαλαίου, που σε μεγάλο βαθμό είναι εξαρτημένο από τον τραπεζικό δανεισμό (στο ζήτημα αυτό αναφέρεται και η πολύ εύστοχη παρέμβαση του σ. Δ. Κάβουρα «Κριτική χωρίς αρχές, αντί της κριτικής πάνω στις αρχές» που γράφτηκε και αυτή με αφορμή το συγκεκριμένο άρθρο του Ριζοσπάστη).

Σε ότι αφορά το ζήτημα της πολιτικής εξουσίας, η οποία δεν ταυτίζεται με την κυβερνητική εξουσία όπως σαφώς διαχωρίζει και το κείμενο της πρότασης για την συμπόρευση, αυτό που υποστηρίζεται είναι πως στις συγκεκριμένες συνθήκες μια μαχόμενη ριζοσπαστική αριστερά θα πρέπει να θέτει και το ζήτημα της κυβερνητικής εξουσίας βάσει ενός μεταβατικού προγράμματος γνωρίζοντας πολύ καλά πως για να γίνει πράξη οποιαδήποτε αλλαγή θα πρέπει να στηρίζεται στη διαρκή κινητοποίηση των υποτελών τάξεων, στη δημιουργία θεσμών λαϊκών εξουσίας και στην προετοιμασία, με όλα τα μέσα, των κυριαρχούμενων για την προσπάθεια αντεπίθεσης που θα γίνει από την πλευρά της άρχουσας τάξης και του ιμπεριαλισμού. Είναι προφανές πως μια αριστερή κυβέρνηση δεν μπορεί να ανοίξει το δρόμο στο σοσιαλιστικό μετασχηματισμό όσο ριζοσπαστικά μέτρα κι αν πάρει. Θα χρειαστεί από τη λαϊκή κινητοποίηση να δημιουργηθούν θεσμοί λαϊκής αντιεξουσίας, μορφές δυαδικής κοινωνίας και τσάκισμα των κατασταλτικών μηχανισμών του αστικού κράτους μέσω της δημιουργίας λαϊκής πολιτοφυλακής. Κατά συνέπεια μια αριστερή ριζοσπαστική κυβέρνηση που θα εφαρμόσει το πρόγραμμα των 6 σημείων μπορεί να συμβάλει στην επαναστατική διαδικασία και όχι να την υποκαταστήσει. Τίποτε περισσότερο και τίποτε λιγότερο από αυτό. Τέλος, είναι προφανές πως στην Ελλάδα του 2013, όπως άλλωστε και σε κάθε επαναστατική διαδικασία του παρελθόντος άσχετα από την κατάληξή της, θα χρειαστεί ένας συνδυασμός της ιστορικής εμπειρίας του κομμουνιστικού κινήματος σε συνδυασμό με πρωτότυπες μορφές κοινωνικού πειραματισμού.

12 Μαρτίου:Παρουσίαση του βιβλίου του Σπύρου Σακελλαρόπουλου »ΝΕΠΑΛ, 1769-2008»

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ 

Οι εκδόσεις Τόπος σας προσκαλούν στην παρουσίαση του βιβλίου του Σπύρου Σακελλαρόπουλου

Νεπάλ: Εθνότητες, Κάστες, Τάξεις στην κορυφή του κόσμου (1769-2008)

Για το βιβλίο θα μιλήσουν:

o Μανώλης Αρκολάκης, Διδάσκων στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο

ο Χρίστος Γιοβανόπουλος, υποψήφιος διδάκτορας κοινωνιολογίας

η Diana Riboli, Λέκτορας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο

και ο συγγραφέας

τη συζήτηση θα διευθύνει ο δημοσιογράφος Π. Παπακωνσταντίνου

Τρίτη 12 Μαρτίου 2013 ώρα 19:00

Στο αμφιθέατρο Σάκης Καράγιωργας 2 στο Πάντειο Πανεπιστήμιο

Σπύρος Σακελλαρόπουλος:»Νεπάλ-Εθνότητες, κάστες,τάξεις στην κορυφή του κόσμου,1769-2008»

Έβερεστ, Σέρπα, απόπειρες κατάκτησης της υψηλότερης κορυφής του κόσµου. Αυτά, ίσως, έρχονται στο νου του έλληνα αναγνώστη για το Νεπάλ, τη µικρή αυτή χώρα της Ν.Α. Ασίας. Ωστόσο τα τελευταία χρόνια το Νεπάλ έγινε ο τόπος ενός ξεχωριστού πολιτικού «θαύµατος».

Μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΤΟΠΟΣ το βιβλίο του Σπύρου Σακελλαρόπουλου*, Νεπάλ-Εθνότητες, κάστες, τάξεις στην κορυφή του κόσμου, 1769-2008 .

Το βιβλίο επιχειρεί να εξηγήσει την πολιτική εξέλιξη αυτού του κράτους από τη στιγµή της συγκρότησής του µέχρι και την κατάρρευση της µοναρχίας και την εκλογική νίκη του µαοϊκού κοµµουνιστικού κόµµατος που επί δέκα χρόνια µαχόταν ένοπλα τις νεπαλέζικες κυρίαρχες τάξεις.

Με την άδεια του συγγραφέα, τον οποίο ευχαριστούμε θερμά , σας παρουσιάζουμε την εισαγωγή και τα περιεχόμενα του βιβλίου.

ΣΠΥΡΟΣ ΣΑΚΕΛΛΑΡΟΠΟΥΛΟΣ

1769-2008: ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΣΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΤΑΞΙΚΗΣ ΠΑΛΗΣ ΣΤΟ ΝΕΠΑΛ 

Αθήνα 2012

Στη μνήμη της μητέρας μου

Απ’ όταν άρχισα να γράφω το βιβλίο για το Νεπάλ, πολύς κόσμος με ρωτούσε: «Μα, γιατί γράφεις για το Νεπάλ;». Συνήθως, τότε, έδινα τέσσερεις διαδοχικές απαντήσεις: «Γιατί όχι;», «το Νεπάλ είναι μία από τις πιο φτωχές χώρες του κόσμου», «το Νεπάλ είναι η μόνη χώρα στην οποία η επαναστατική αριστερά κατόρθωσε να φτάσει στην εξουσία», «για το Νεπάλ δεν έχει γραφτεί τίποτα στα ελληνικά». Η πραγματικότητα είναι ότι το βιβλίο ξεκίνησε με την προσπάθεια να απαντήσω στο ερώτημα πώς και γιατί ένα μικρό μαοϊκό κόμμα κατόρθωσε μέσα σε λίγα χρόνια να αποκτήσει τέτοια εμβέλεια και να διαδραματίσει αποφασιστικό ρόλο στην κατάργηση της μοναρχίας. Το εγχείρημα δεν ήταν εύκολο διότι, πέραν της δυσκολίας ανεύρεσης της σχετικής βιβλιογραφίας (το ευτύχημα ήταν πως το μεγαλύτερο μέρος της βιβλιογραφίας ήταν γραμμένο στα αγγλικά) έπρεπε να γραφτεί ένα βιβλίο εύκολα κατανοητό στον αμύητο έλληνα αναγνώστη. Για το λόγο αυτόν το βιβλίο χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο υπάρχει μια αναλυτική παρουσίαση της πολιτικής ιστορίας του Νεπάλ από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι την κατάργηση της μοναρχίας το 2006 και την ανάδειξη του ΚΚΝ (Μαοϊκού) σε πρώτο κόμμα το 2008. Έτσι εκτιμήθηκε πως θα μπορούσε πιο εύκολα ο αναγνώστης να αντιληφθεί το συνολικό οικονομικο-κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο έλαβαν χώρα οι πολιτικο-κοινωνικές εξελίξεις που συντέλεσαν στη μεγάλη ανάπτυξη του μαοϊκού κινήματος. Το δεύτερο μέρος ασχολείται με τις συγκεκριμένες παραμέτρουςπου διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην ανατροπή των υφιστάμενων πολιτικο-κοινωνικών συσχετισμών: νεπαλέζικη οικονομία, κοινωνικές ανισότητες, αδυναμία λειτουργίας ενός αποτελεσματικού κράτους πρόνοιας, σημασία των εθνοτήτων, γυναικείο ζήτημα.

Ουσιαστικά έγινε η ακόλουθη επιλογή παρουσίασης του υλικού. Στο πρώτο κεφάλαιο του πρώτου μέρους παρουσιάζονται όλες οι εξελίξεις από τη δημιουργία του νεπαλέζικου κράτους μέχρι το βασιλικό πραξικόπημα του 1960. Στο τελευταίο τμήμα αυτού του κεφαλαίου γίνεται αναφορά στα πρώτα χρόνια δραστηριοποίησης του Κομμουνιστικού Κόμματος του Νεπάλ έτσι ώστε ο αναγνώστης να εγκλιματιστεί και να μπορέσει να κατανοήσει τις περαιτέρω εξελίξεις. Το δεύτερο κεφάλαιο του πρώτου μέρους αφορά την περίοδο Panchayat, εξετάζοντας παράλληλα τη δράση και τις διασπάσεις του νεπαλέζικου κομμουνιστικού κινήματος. Σε κάθε περίπτωση, πέρα από την ιστορική εξέλιξη, δίνεται βάρος στο να φανεί πώς τόσο το κίνημα του 1980 όσο και αυτό του 1990 οδήγησαν σε μια σειρά από αλλαγές τις κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις λόγω της μαχητικότητας των πιο ριζοσπαστικών κομμουνιστικών οργανώσεων. Το τρίτο κεφάλαιο του πρώτου μέρους σχετίζεται με την περίοδο που ανοίγει με τη «μεταπολίτευση» του 1990 και τελειώνει με την πτώση της βασιλείας, τη σύγκληση της συντακτικής συνέλευσης και την ανάληψη της πρωθυπουργίας από το γενικό γραμματέα του ΚΚΝ (Μαοϊκού) Puspha Kumar Dahal – γνωστότερο και με το προσωνύμιο Prachanda. Σε αυτό το κεφάλαιο εξετάζονται οι πολιτικές εξελίξεις στην «επίσημη» πολιτική σκηνή μέχρι το 1995 και από εκεί και πέρα σε παραλληλία με τις αποφάσεις και τις δράσεις του ΚΚΝ (Μαοϊκού). Αυτό γίνεται για να μπορέσει ο αναγνώστης να κατανοήσει τη διασύνδεση των πολιτικών εξελίξεων στο επίσημο σκηνικό με την έναρξη του εμφυλίου και τη γρήγορη επέκταση της επιρροής των μαοϊκών, γεγονός που θα λειτουργήσει καταλυτικά για την πτώση της μοναρχίας.

Η Εποχή μας, εποχή της νίκης, εποχή της Επανάστασης; Σπύρος Σακελλαρόπουλος

Το παρόν κείμενο αποσκοπεί στο να κωδικοποιήσει ορισμένα συμπεράσματα από τις εξελίξεις της ταξικής πάλης στο εσωτερικό της χώρας κατά τα τελευταία τρία χρόνια, ευελπιστώντας να συμβάλει στο σχετικό διάλογο που έχει ανοίξει εντός της Αριστεράς και επιχειρώντας να προτείνει ορισμένες απαντήσεις για τη στρατηγική της αριστεράς στον τόπο μας.(Σ. Σακελλαρόπουλος)

1.Για την Κρίση

Θέση: Η ελληνική κρίση δεν είναι παρά ειδική αποκρυστάλλωση της κρίσης της ΟΝΕ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης που με τη σειρά της δεν είναι παρά ειδική αποκρυστάλλωση  της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης.

α) Η Παγκόσμια οικονομική κρίση.

Η παγκόσμια οικονομική κρίση που έχει έλθει στην επιφάνεια φαίνεται από τη σταθερή πτώση σε μια σειρά από δείκτες. Ο πίνακας που ακολουθεί είναι χαρακτηριστικός:

Πίνακας 1Η φθίνουσα δυναμική της οικονομίας 1960- 2007(Μέση ετήσια ποσοστιαία μεταβολή)
ΑΕΠ	1960-69	1969-79	1979-90	1990-00	2000-2007
ΗΠΑ	4,2	3,2	3,2	3,3	2,3
Ιαπωνία	10,1	4,4	3,9	1,3	1,4
Γερμανία	4.4	2,8	2,3	2,1	1,2
Ευρώπη-12	5,3	3,2	2,4	2,2	1,9
G7	5,1	3,6	3,0	3,1
Πραγματικό κεφαλαιακό απόθεμα (κτήρια και εξοπλισμός αλλά όχι κατοικίες) του ιδιωτικού κεφαλαίου
ΗΠΑ	3,9	3,7	3,0	2,9	1,8
Ιαπωνία	12,5*	9,4	6,1	2,9	1,1**
Γερμανία	6,7	5,2	3,3	2,4	1,2
Βιομηχανικές χώρες	5,0	4,2	3,1	3,3	2,1
Συνολική Παραγωγικότητα της Εργασίας (ΑΕΠ/ εργαζόμενο)
ΗΠΑ	2,3	1,2	1,3	1,7	1,7
Ιαπωνία	8,6	3,7	3,0	1,1	1,8
Γερμανία	4,2	2,5	1,3	2,5	1,5
Ευρώπη-12	5,1	2,9	1,8	1,9	0,9
G7	4,8 (60-73)	2,8 (73-79)	2,6	1,9	1,0
*Ακαθάριστο Απόθεμα**2006Πηγή: Μπρένερ 2010: 23

 Παρατηρούμε πως και στα τρία μεγέθη (μεταβολή του ΑΕΠ, κεφαλαιακό απόθεμα, παραγωγικότητα) σε όλες τις χώρες υπάρχει μια διαρκώς φθίνουσα πορεία, πράγμα που οδηγεί στο συμπέρασμα πως αναδύεται ένα σημαντικό πρόβλημα στη σύγχρονη καπιταλιστική οργάνωση της παραγωγής. Το πρόβλημα αυτό δε φαίνεται να επιλύεται ούτε μέσω της υιοθέτησης των χαμηλών μισθών και του περιορισμού της ιδιωτικής κατανάλωσης όπως δείχνουν και οι δύο επόμενοι πίνακες