Το σπίτι μας

Πηγή:www.greekarchitects.gr/

Κοιτάζαμε έξω και όχι μέσα μας. Γιατί βλέπεις, δεν κατορθώσαμε να βασιστούμε ποτέ στις δικές μας δυνάμεις, να κτίσουμε το δικό μας «σπίτι».

Του Τάση Παπαϊωάννου

Παντού σήμερα απλώνεται η σκοτεινιά. Καθημερινά μας βομβαρδίζουν με απαισιοδοξία, παντού εγκαθιδρύουν το φόβο, τον πανικό, ψαλιδίζουν κάθε ίχνος ελπίδας για το αύριο. Προσπαθούν να μας πείσουν πως υπάρχει μόνον ένας δρόμος για την περιβόητη οικονομική ανάκαμψη, λες και η κρίση έχει μόνον οικονομική διάσταση ή είναι μόνο δικό μας αποκλειστικά πρόβλημα. Μας σπρώχνουν συστηματικά να κλειστούμε ακόμη περισσότερο στον εαυτό μας, στο Εγώ μας. Καθένας στο προσωπικό του κλουβί, απομονωμένος, αβοήθητος, εξαθλιωμένος, υποταγμένος.

Γιατί η γενιά μας, του Πολυτεχνείου και της Μεταπολίτευσης, είδε μετά από χρόνια τα όνειρά της να τσαλακώνονται, να θρυμματίζονται και να γίνονται σκόνη. Κι ας είχαμε πιστέψει σ’ ένα όραμα υψηλό και ωραίο, πως θ’ αλλάζαμε τάχατες τον κόσμο. Κοιτούσαμε μαγεμένοι την ουτοπία και ξεχαστήκαμε. Και υπήρξαν αρκετοί ανάμεσά μας που προδώσανε τα όνειρα και εκποιήσανε ότι πολυτιμότερο είχαμε. Το δίκιο μας.

Κοιτάζαμε έξω και όχι μέσα μας. Γιατί βλέπεις, δεν κατορθώσαμε να βασιστούμε ποτέ στις δικές μας δυνάμεις, να κτίσουμε το δικό μας «σπίτι». Αλληθωρίζαμε άλλοι προς τη Δύση και άλλοι προς την Ανατολή. Αναπαυτήκαμε στον εύκολο και ανέξοδο πλουτισμό, το πλαστικό χρήμα, στις αυταπάτες μας, μεθυσμένοι μέσα στη φαντασμαγορική και αστραφτερή φούσκα που άλλοι ετοίμασαν για μας. Ήσυχοι και ανυποψίαστοι από την πρόσκαιρη και κάλπικη ευδαιμονία μας. Γρήγορα αλλοτριωθήκαμε, συμβιβαστήκαμε, γεράσαμε, σβήσαμε.

Το αποδοσίδι της κυρίας Κικής

Πηγή: vlemma.wordpress.com/

Η κυρία Κική ετοιμάζει είκοσι φραγκόκοτες παραγεμιστές. Προέρχονται από το οικογενειακό αγρόκτημα. Ετοιμάζει και μια ντουζίνα ταψάκια πάστα φλόρα, με μαρμελάδες δικής της παρασκευής. Ολα εξαίρετα. Εχει τόσο μεγάλη οικογένεια, είναι τόσο φαγάδες, ετοιμάζει τραπέζι δεκάδων; Οχι, αλλά έχει πολλούς φίλους και φίλους φίλων: όλα θα καταλήξουν σε σπίτια μακρινά και θα προσφέρουν χαρά ακόμη και σε αγνώστους. Χαρά της, η χαρά τους.

Η κυρία Κική ασκεί μια αρχαία, οικεία τέχνη: φτιάχνει «δέματα χαράς». Ασκεί έναν τελετουργικό ρόλο αρχαίο, που συνέχει κοινότητες και κοινωνίες: είναι τροφός και δότης. Μοιράζει αποδοσίδια: τα δέματα-δώρα που στέλνονται απ’ το νησί προς τους συγγενείς της πόλης, προς τα παιδιά που σπουδάζουν ή ξενοδουλεύουν. Με ταχυδρόμο ιδιώτη, με έναν ταξιδιώτη, με τον λοστρόμο του πλοίου της γραμμής ή το ΚΤΕΛ, με τα Ελληνικά Ταχυδρομεία.

Αποδοσίδι. Κόβουμε τους σπάγγους, ανοίγουμε την κούτα. Σε αλουμινόχαρτο, λαδόκολλα και τάπερ: σπανακόπιτα, παστίτσιο, κεφτέδες, κρομμυδόπιτα, χόρτα άγρια έτοιμα για ζεμάτισμα, βρουβοβλάσταρα και άγρια σπαράγγια, δυο δάχτυλα λουκάνικο, ολίγο παξιμάδι κρίθινο. Λεμόνια απ΄τον κήπο να γεμίζουν τα διάκενα. Ενα φακελάκι με χαρτζηλίκι. Στον καιρό τους, και μια χεριά αβιόλες, άνθη του αγρού.

Οπως τον καιρό που ο παπα-Αδαμάντιος έστελνε απ’ τη Σκιάθο του γιου του του αχαϊρευτου ξηροχτάποδα και φανέλες. Η παράδοση συνεχίζεται ακμαία. Τη συνεχίζουν αδέλφια, φίλοι, συχνότατα χωρίς τη μεσολάβηση ταχυδρόμου. Χέρι-χέρι το παρθένο ελαιόλαδο απ’ τη Μάνη, κρασί απ’ τη νήσο, τσίπουρο απ’ την Αιτωλία, κοκκόρια και κατσίκια, όσπρια, μυζήθρες, μαρμελάδες. Τα παλαιά αποδοσίδια δεν είναι πια μονής κατεύθυνσης· τώρα παίρνουν χαρακτήρα διαρκών ανταλλαγών, εγκαθιδρύουν μια οικονομία δώρου, κυκλοφορούν ύλες και χειρονομίες πολύτιμες σε περιβάλλον ερειπίων, εκτοπίζουν φόβους και μοναξιά. Κάποιος σε σκέφτεται και σε φροντίζει.

Το μικρό σπίτι στα Ταμπούρια

Η εποχή της μετανεωτερικότητας δεν αφήνει, βλέπεις, περιθώρια για αμφισβητήσεις της κυριαρχίας της. Μην τολμήσεις να κοιτάξεις προς τα πίσω! Κινδυνεύεις να χαρακτηριστείς μονομιάς οπισθοδρομικός. Σήμερα επικοινωνούμε με SMS, Skype και Facebook. Ποια τεχνολογία και ποια μελλοντική μηχανή θα μπορέσει να σβήσει και να σπρώξει στη λήθη τις παιδικές μας αναμνήσεις; Μάλλον καμία! Τις παιδικές αναμνήσεις τις φέρνουμε μέσα μας λες και είναι χαραγμένες στον τύπο του γονιδιώματός μας (ή μήπως είναι πραγματικά;).

Καμία μηχανή «αναζήτησης» δεν μπορεί να μας φέρει τη γλυκιά αίσθηση εκείνων των -δύσκολων- χρόνων. Και καμιά επίσης δεν μπορεί (ευτυχώς) να μας γυρίσει πίσω, σ’ εκείνους τους καιρούς. Αν όμως στ’ αλήθεια θέλουμε να κοιτάζουμε μπροστά, στο μέλλον, δεν μπορούμε να μην αγναντεύουμε -πού και πού- και προς το παρελθόν. Εκεί πάνω πατά κάποιος σταθερά, σ’ αυτό το έδαφος, για να κάνει το επόμενο βήμα και να πορευτεί στον άγνωστο δρόμο που ξημερώνει αύριο.

Του ΤΑΣΗ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ*

Δεν είναι στιγμές που έρχονται στο μυαλό μας φευγαλέες αναμνήσεις από τα παιδικά μας χρόνια; Είναι σαν να μας ακολουθούν, άλλοτε από κοντά και άλλοτε από μακριά. Και ποτέ δεν μας εγκαταλείπουν οριστικά. Ζούμε μαζί τους, τις κουβαλάμε σαν ένα ανεκτίμητο κομμάτι του εαυτού μας.

Θυμάμαι το πατρικό σπίτι του πατέρα μου στα Ταμπούρια, στον Πειραιά. Ηταν λίγο πιο πάνω από την εκκλησία της Υπαπαντής, όπου λειτουργούσε ο παππούς μου, ο παπα-Αναστάσης. Ηταν ένα μικρό, λαϊκό σπίτι πάνω σ’ ένα χωματόδρομο. Και τι δεν είχα παίξει με τα παιδιά της γειτονιάς σ’ εκείνο το δρομάκι. Τι κυνηγητό, τι κρυφτό, τι ποδόσφαιρο με κάτι αυτοσχέδιες μπάλες από δεμένα κουρελόχαρτα, με τους γονείς να μας κυνηγούν άμα τύχαινε να κάνουμε καμιά ζημιά. Τα αυτοκίνητα, ελάχιστα. Ηταν άλλωστε μεγάλη πολυτέλεια να διαθέτεις αυτοκίνητο εκείνα τα χρόνια. Ο δρόμος τις απογευματινές ώρες μετατρεπόταν σε υπαίθριο καθιστικό όλης της γειτονιάς, αφού προηγουμένως οι νοικοκυρές τον κατάβρεχαν για να κατακαθίσει η σκόνη. Μικρά τραπέζια, καρέκλες και σκαμνιά μεταφέρονταν έξω από τα σπίτια και ο στενός χωματόδρομος γινόταν μονομιάς ένας χώρος που έσφυζε από ζωή. Εκεί έξω στον δρόμο μάθαινες τα νέα της γειτονιάς, πίνοντας τον καφέ σου, σχολιάζοντας φυσικά κάθε ξένο που περνούσε ανάμεσα στις παρέες που κάθονταν αντικριστά έξω από τις πόρτες των σπιτιών. Οι άνθρωποι κατοικούσαν τον δρόμο δίνοντάς του άλλη υπόσταση.

Δεν έμενα για μεγάλα διαστήματα σ’ εκείνο το σπίτι, αλλά είχε εντυπωθεί ανεξίτηλα στη μνήμη μου. Ηταν ένα σπίτι σε σχήμα Γ που είχε μια μικρή αυλή στο πίσω μέρος. Ανοιγες τη μεταλλική εξώπορτα και έμπαινες σ’ ένα στενό διάδρομο. Δεξιά ένα μόνο δωμάτιο, το σαλόνι, που έκλεινε με μια τζαμόπορτα, αριστερά δύο μικρά υπνοδωμάτια και στη συνέχεια στο βάθος η κουζίνα με το λουτρό. Απέναντι από την είσοδο στο τέλος του μικρού διαδρόμου έβγαινες στην εσωτερική αυλή με μια χαρακτηριστική πλακόστρωση «σκακιέρα», από άσπρες και μαύρες τσιμεντόπλακες. Και δίπλα ένα μεγάλο παρτέρι γεμάτο φυτά και λουλούδια, ο προσωπικός παράδεισος της γιαγιάς μου που τον πότιζε και τον φρόντιζε με αγάπη και προσοχή. Ακόμη θυμάμαι την υπέροχη τριανταφυλλιά που σκαρφάλωνε στον τοίχο με κάτι τεράστια κίτρινα τριαντάφυλλα να γέρνουν στα κλαριά της. Μοσχοβολούσε ο τόπος!

Τούτη η δροσερή αυλή ήταν κυριολεκτικά η καρδιά του σπιτιού. Από εκεί μπαινόβγαινες για να περάσεις από το ένα δωμάτιο στο άλλο, έτσι που το έξω γινόταν ένα με το μέσα. Από την αυλή δεν έβλεπες παρά μόνον τον ουρανό. Ηταν ένα δωμάτιο δίχως στέγη. Το ένα σπίτι, βλέπεις, βρισκόταν κολλητά με το άλλο. Μικρά τα οικόπεδα, ελάχιστα και τα σπίτια ίσα ίσα να καλύπτουν στοιχειωδώς τις ανάγκες. Μονώροφα τα περισσότερα, ακουμπούσαν το ένα δίπλα στο άλλο, στη σειρά και συγκροτούσαν το σύνολο, τη γειτονιά. Στο βάθος της αυλής μια χτιστή σκάλα οδηγούσε κατευθείαν στην ταράτσα, όπου υπήρχε ένα μικρό ανεξάρτητο δωματιάκι. Μια σταλιά. Τις ζεστές νύχτες του καλοκαιριού εκείνη η ταράτσα μετατρεπόταν σ’ ένα υπαίθριο υπνοδωμάτιο με «οροφή» τον ουρανό. Ολοι στρωματσάδα πάνω στις μαλτεζόπλακες, ο ένας δίπλα στον άλλο, να κοιτάμε τ’ αστέρια που «πέφτανε» και να μας παίρνει ο ύπνος και να μας ταξιδεύει.

Οι Πορτογάλοι σέβονται τον δημόσιο χώρο. Εμείς;

Πηγή:www.efsyn.gr/

Στο Πόρτο η αστική κουλτούρα θαρρείς και βρίσκεται χαραγμένη πάνω σε κάθε πέτρα, στους δρόμους, στα πεζοδρόμια, στα πάρκα μιας πόλης καθαρής, φροντισμένης, ευρωπαϊκής. Ο σεβασμός του δημόσιου χώρου, που είναι ευδιάκριτος παντού στην Πορτογαλία, σε κάνει άθελά σου να κάνεις συγκρίσεις και να διαπιστώνεις τη μεγάλη αυτή έλλειψη στη χώρα μας

Του Τάση Παπαϊωάννου*

Μια χώρα στο δυτικότερο άκρο της Ευρώπης που αντικρίζει κατάματα τον απέραντο Ατλαντικό. Η γη χαμηλή με μικρούς λόφους και ελάχιστες εξάρσεις. Πεύκα, ευκάλυπτοι, θάμνοι, ατέλειωτες καλλιέργειες αμπελιών, ακόμη και στις αυλές των σπιτιών. Ολα καμωμένα παστρικά και με φροντίδα.

Το Πόρτο, κτισμένο σε καταπληκτική τοποθεσία, πάνω στις όχθες του ποταμού Ντούρο, αγναντεύει τη θάλασσα. Γέφυρες ψηλές και περίτεχνες ενώνουν τις δύο του όχθες, με μοναδική θέα από πάνω προς τα κάτω, μια και η υψομετρική διαφορά είναι μεγάλη σ’ αυτό το σημείο. Το ιστορικό κέντρο κτισμένο πυκνά, με δρομάκια να ελίσσονται σαν φίδια πάνω στις πλαγιές, ανηφορίζουν και κατηφορίζουν στους λόφους. Στενομέτωπα ψηλά σπίτια, το ένα κολλητά στο άλλο και εκκλησίες μεγάλες, κτισμένες με σταχτί γρανίτη μπροστά από καλαίσθητες πλατείες, μαρτυρούν το ένδοξο παρελθόν μιας θαλασσοκράτειρας –κάποτε- αυτοκρατορίας. Τα χρόνια ανεξίτηλα γραμμένα πάνω στους τοίχους και στις επιφάνειες, στα χαρακτηριστικά έγχρωμα πλακάκια και στις πέτρες, διηγούνται την ιστορία προηγούμενων γενεών και άλλων εποχών.

Πάνω από τις κόκκινες κεραμιδένιες στέγες πετούν θαλασσοπούλια κρώζοντας παράξενα, σαν ακοίμητοι αιωρούμενοι φρουροί, παρατηρώντας εξονυχιστικά από ψηλά κάθε σημείο της πόλης. Οι απολήξεις των στεγών ακολουθούν πιστά τη χάραξη των ακανόνιστων κατόψεων. Κάθε τόσο φωτιστικά ανοίγματα, άλλοτε κυκλικά σκεπασμένα με κρύσταλλα και άλλοτε τετράγωνα και σε επαφή με την κεκλιμένη επιφάνεια της στέγης φωτίζουν το εσωτερικό των σπιτιών, διαχέοντας το φως από ψηλά μέχρι κάτω στο ισόγειο. Τα φωτιστικά αυτά ανοίγματα είναι απαραίτητα στα κτίρια της μεσαιωνικής πόλης, λόγω του μεγάλου βάθους της κάτοψης και της στενής πρόσοψης. Δεν προσφέρουν μόνον φυσικό φωτισμό, αλλά και αερισμό, που είναι απαραίτητος για την αντιμετώπιση της μεγάλης υγρασίας.

Τριήμερο διεθνές εργαστήριο για τα κοινωνικά κινήματα στις πόλεις της Νότιας Ευρώπης

Συλλογικότητες στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Πηγή: ΕΝΘΕΜΑΤΑ

 Δημήτρης Μπαλαμπανίδης, Έλενα Πατατούκα,Δήμητρα Σπανού,

εκ μέρους της ομάδας encounter Athens 

Με το ξέσπασμα της κρίσης, οι χώρες της Νότιας Ευρώπης αντιμετωπίζουν πρωτοφανείς κοινωνικούς, πολιτικούς και οικονομικούς μετασχηματισμούς. Με παρόμοιες ιστορικές, κοινωνικοπολιτικές και πολιτισμικές βάσεις, αλλά και με τις δικές τους ιδιαιτερότητες, οι χώρες αυτές συνιστούν σε μεγάλο βαθμό μία περιφέρεια στο περιθώριο της Ευρώπης. Ιδιαίτερα στη συγκυρία της κρίσης, οι ανισότητες εντός του ευρωπαϊκού χώρου φαίνεται να εντείνονται, αναπαράγοντας προηγούμενα μοντέλα άνισης γεωγραφικά ανάπτυξης και θέτοντας στο επίκεντρο τον προβληματισμό γύρω από την έννοια της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Ωστόσο, η ίδια η συνθήκη της κρίσης μπορεί να γίνει αντιληπτή ως ένα κοινό πλαίσιο κατανόησης των εξελίξεων στη Νότια Ευρώπη. Αν και εκδηλώθηκε με διαφορετικούς τρόπους σε κάθε χώρα, οι αιτίες και οι συνέπειές της, καθώς και οι πολιτικές που υιοθετούνται για τη διαχείρισή της φαίνεται να ακολουθούν παρόμοια πρότυπα.

Έπειτα από μια μακρά περίοδο νεοφιλελεύθερων πολιτικών –οι οποίες κατά κύριο λόγο οδήγησαν στη σημερινή κρίση– επιβάλλονται ακόμη πιο επιθετικές μεταρρυθμίσεις από διεθνείς και τοπικούς παίχτες και συμφέροντα, οι οποίες παρουσιάζονται ως «η αναγκαία και αναπόφευκτη λύση». Μέσα σε ένα «καθεστώς εκτάκτου ανάγκης», υιοθετούνται όλο και πιο αυταρχικές πολιτικές, παραβιάζοντας ή καταργώντας ανθρώπινα, πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα και άλλα κεκτημένα, οδηγώντας σε κοινωνική και οικονομική κατάρρευση.

Πρώην αεροδρόμιο Ελληνικού

Στο παραπάνω πλαίσιο, οι πόλεις αναδεικνύονται στους κατεξοχήν τόπους συμπύκνωσης της κοινωνικής δυσαρέσκειας και των κοινωνικών αγώνων. Σε συνθήκες αυξανόμενης φτώχειας και περιορισμού των ήδη ανεπαρκών κοινωνικών παροχών, ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών κινημάτων αναδύεται, επιχειρώντας να εκφράσει τις ανάγκες των κοινωνικών ομάδων που βιώνουν τις επιπτώσεις τις κρίσεις. Ως απάντηση, νέες στρατηγικές επιβίωσης, πρακτικές αλληλεγγύης και κοινωνικά δίκτυα συγκροτούνται σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Τα κινήματα αυτά αποκτούν πολλαπλές μορφές και οργανωτικές δομές και, παρότι έχουν συγκεκριμένη χωρική αναφορά, τα αιτήματά τους στρέφονται σε όλες τις κλίμακες λήψης αποφάσεων. Οι διεκδικήσεις και οι δράσεις τους στέκονται κριτικά απέναντι στις παρούσες συνθήκες αποκλεισμού και ανισότητας ενώ εισάγουν νέους συλλογικούς τρόπους οργάνωσης της καθημερινής ζωής στην πόλη.

Η συζήτηση για τις επιπτώσεις της κρίσης στον αστικό χώρο και τις απαντήσεις που επιχειρούν να δώσουν υποκείμενα προερχόμενα από διαφορετικά χωροκοινωνικά πλαίσια, που αντιμετωπίζουν όμως κοινά προβλήματα, αποτελεί βασικό ζητούμενο στη συγκυρία. Αυτό είναι και το θέμα του τριήμερου διεθνούς εργαστηρίου με τίτλο «Καθεστώτα κρίσης και αναδυόμενα κοινωνικά κινήματα στις πόλεις της Νότιας Ευρώπης», το οποίο θα διεξαχθεί στην Αθήνα, στις 7-9 Φεβρουαρίου, στο Πολυτεχνείο.

Η Αριστερή Ιδεολογία στην Πολεοδομία στην Ελλάδα, από το 1960 ως το 1990. (Μέρος Α)

 

Πηγή: Αρχιτεκτονικές  ματιές

Εισαγωγή-Η προϊστορία του Μεσοπολέμου και η ενδιάμεση φάση, Κατοχή και Εμφύλιος.

Του Γεωργίου Μ.Σαρηγιάννη

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Μέρος Α
.Αντί για πρόλογο
.Η προϊστορία του Μεσοπολέμου
.Η ενδιάμεση φάση, Κατοχή και Εμφύλιος

Μέρος Β
.Η αριστερή ιδεολογία στην Πολεοδομία στην «Ανοιξη του ‘60»

Μέρος Γ
.Η αριστερή ιδεολογία στην Πολεοδομία στην Δικτατορία

Μέρος Δ
.Η αριστερή ιδεολογία στην Πολεοδομία στην Μεταπολίτευση

Συμπεράσματα

Αντί για πρόλογο

Το θέμα της αριστερής ιδεολογίας, είναι πάντα επίκαιρο, αλλά και στις τελευταίες δεκαετίες πολύ σύμπλοκο, απαραίτητο αλλά και δύσκολο να διευκρινιστεί, γι’ αυτό όμως και ελκυστικό. Στα άρθρα αυτά, γίνεται προσπάθεια να διερευνηθεί ποιά ιδεολογία υπήρχε και αναπτύχθηκε στην περιοχή της Πολεοδομίας, κυρίως μετά τον Εμφύλιο μέχρι και την Μεταπολίτευση. Υπάρχουν πολλές έρευνες για την Αριστερή Ιδεολογία που αναπτύχθηκε αλλά συνήθως οι αναλύσεις αφορούν κυρίως τον πολιτικό – θεωρητικό τομέα, και σε αρκετές περιπτώσεις την λογοτεχνία ή ακόμη και τις εικαστικές τέχνες, σε ένα γενικό όμως πάντα πλαίσιο, και οι περισσότερες ως «παράπλευρες» όψεις της γενικής Ιδεολογίας.

Στην Πολεοδομία, δεν υπήρξαν έρευνες  για την επικρατούσα αριστερή ιδεολογία, γενικά οι αριστεροί πολεοδόμοι ως προς τις αντιλήψεις μέχρι την δεκαετία του ’60 κινούνται ανάμεσα Ενγκελς και Le Corbusier, οι αριστεροί πολεοδόμοι που έδρασαν στην Ελλάδα τροφοδοτούνταν αφ’ ενός από την «Κατάσταση της Εργατικής Τάξης στην Αγγλία» και το «Ζήτημα της Κατοικίας» απαιτώντας γενικώς βελτίωση της ζωής των εργαζομένων στην πόλη, και αφ’ ετέρου από  τον χείμαρρο των αριστερής φρασεολογίας αλλά φασιστικής νοοτροπίας κειμένων του Le Corbusier,  πολύ περισσότερο πρώτον διότι έλληνες πολεοδόμοι, σημαντικά στελέχη της Αριστεράς, εργάστηκαν στο Γραφείο του και ενστερνίστηκαν τις θέσεις του, και δεύτερον διότι και οι σοβιετικοί πολεοδόμοι είχαν γενικά επίσης αποδεχτεί τις απόψεις του, όπως και οι δυτικοευρωπαίοι συνάδελφοί τους μετά τον Πόλεμο. Θέσεις όπως του Δεσποτόπουλου, καθαρά μαρξιστικές, δεν είχαν μελετηθεί, δεν είχαν αναλυθεί ή και ήταν και άγνωστες, παρ’ όλη την σχεδόν συνεχή παρουσία του στον ελληνικό χώρο, όπως επίσης δεν είχαν μελετηθεί οι θέσεις και τα επιτεύγματα των αρχιτεκτόνων και πολεοδόμων των Μεγάλων Συγκροτημάτων της Βιέννης και της Σχολής του Αμστερνταμ, οι οποίες κατά την γνώμη μου, αποτελούσαν πραγματικά μαρξιστικές απόψεις τόσο στην θεωρία όσο και στην εφαρμογή.

Zygmunt Bauman: Πόλη των Φόβων, Πόλη των Ελπίδων

 Πηγή:κομπρεσέρ

κατεβάστε το pdf εδώ

βρείτε το πρωτότυπο εδώ

Ο ρώσος ποιητής Vladimir Mayakovsky είχε προειδοποιήσει του σύγχρονούς του για την όχι απλά μάταια και ανόητη, αλλά και ενδεχομένως επικίνδυνη συνήθεια του να βγάζεις συμπεράσματα για την κατάσταση του κόσμου και την κατεύθυνση που αυτή παίρνει: «μη ζωγραφίζετε επικούς πίνακες κατά την διάρκεια επαναστάσεων, θα σκίσουν τους καμβάδες σε κομμάτια». Ο Mayakovsky ήξερε καλά τι έλεγε. Όπως και τόσοι άλλοι ταλαντούχοι σοβιετικοί συγγραφείς, γευόταν ως την τελευταία σταγόνα την ευθραυστότητα της μοίρας και την πονηριά των φαρσών της. Το να ζωγραφίζεις επικούς πίνακες στη δική μας εποχή, ίσως να είναι μια ασφαλέστερη απασχόληση για τους ζωγράφους απ’ ότι ήταν την εποχή του Mayakovsky, αλλά αυτό δεν καθιστά πιο ασφαλές και το μέλλον που έχουν αυτοί οι πίνακες. Οι επικοί πίνακες ακόμα σκίζονται σε κομμάτια και πετιούνται σε σακούλες σκουπιδιών.

Η καινοτομία της εποχής μας είναι ότι τα διαστήματα συμπυκνωμένης και επιταχυνόμενης αλλαγής που ονομάζονται «επαναστάσεις», δεν είναι πια «διαλείμματα από τη ρουτίνα», όπως μπορεί να θεωρούσε ο Mayakovsky και οι σύγχρονοι του. Δεν είναι πια σύντομα χρονικά διαστήματα τα οποία διαχωρίζουν τις περιόδους που χαρακτηρίζονται από σταθερότητα, επαναλαμβανόμενες καταστάσεις της καθημερινής ζωής, μακροπρόθεσμες προβλέψεις, σχέδια για το μέλλον, και τη σύνθεση σημαντικών «έργων ζωής». Σήμερα ζούμε σε μία συνθήκη μόνιμης επανάστασης. Σήμερα η επανάσταση είναι ο τρόπος με τον οποίο ζει η κοινωνία. Η επανάσταση έχει γίνει η τροφή της σύγχρονης κοινωνίας. Και έτσι στην εποχή μας, περισσότερο απ’ ότι σε άλλες χρονικές στιγμές, οι επικοί πίνακες ρισκάρουν ότι θα σκιστούν σε κομματάκια, ίσως πριν προλάβει καν να στεγνώσει το χρώμα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι σήμερα οι καλλιτέχνες προτιμούν τις εγκαταστάσεις (installations) που προορίζονται για την περιορισμένη διάρκεια μιας έκθεσης, σε αντίθεση με τη μονιμότητα των έργων που συντηρούνται στα μουσεία έτσι ώστε μελλοντικά να φωτίσουν τις επόμενες γενιές, αλλά και να κριθούν από αυτές…

Ό,τι έχουμε πει μέχρι τώρα θα ήταν ίσως αιτία για ένα μικρό δισταγμό κάθε φορά που προσπαθούμε να προβλέψουμε το μέλλον –το οποίο όπως μας εφιστά την προσοχή ο Emmanuel Levinas είναι το «απόλυτο άλλο» – άγνωστο και απροσπέλαστο, όπως τείνει να είναι το «απόλυτο άλλο»[1]. Ακόμα και αυτές οι, χωρίς αμφιβολία, μικρές εκτιμήσεις φαίνονται αδύναμες όταν πρόκειται να προβλέψει κανείς τη μελλοντική μεταμόρφωση του χώρου και της ζωής της πόλης.

Τα κουτιά

Tου Τάση Παπαϊωάννου*

Στο δώμα της απέναντι πολυκατοικίας, δίπλα σε κεραίες και ηλιακούς θερμοσίφωνες, απλωμένα τα ρούχα μιας μπουγάδας. Πολύχρωμα σημαιάκια κυματίζουν το ένα δίπλα στο άλλο. Μια γυναίκα σκουπίζει τη βεράντα του ρετιρέ, σκύβει, σηκώνεται, πάει παραπέρα, ξανασκύβει, χάνεται πίσω από το στηθαίο.

Λίγο πιο κάτω, στον 5ο όροφο, ένας άνδρας επιδιορθώνει μια καρέκλα στο στενό μπαλκόνι. Πάνω του μια σκισμένη τέντα ανεμίζει στον αέρα, σαν πολύπαθο λάβαρο. Ακριβώς από κάτω, στον 4ο, ένας άλλος ποτίζει τις λιγοστές γλάστρες. Δίπλα του ένα μεταλλικό γκρίζο ντουλάπι, ράφια, ένα σκαμνί, κάτι σωλήνες. Ο,τι δεν χωράει στο σπίτι βγαίνει στο μικρό μπαλκόνι.

Κάνουν τις δουλειές τους ο ένας πάνω από τον άλλο, χωρίς όμως ο ένας να βλέπει τον άλλο, χωρίς να μπορούν να ανταλλάξουν μια κουβέντα. Ζουν τόσο κοντά, αλλά και τόσο μακριά. Χωρισμένοι από πλάκες σε ανεξάρτητες οριζόντιες φέτες που η μια δεν έχει καμία επαφή με τις άλλες. Στοιβαγμένοι σε διαμερίσματα κουτιά. Μικρά κουτάκια, μέσα σε μεγαλύτερα, κι αυτά μέσα σ” άλλα και σ” άλλα. Το κουτί του 5ου, το κουτί του 3ου, το κουτί…

Σαν να βρίσκονται τοποθετημένα στα ράφια ενός φανταστικού σουπερμάρκετ, τακτοποιημένα ανά κατηγορίες, έτοιμα προς κατανάλωση. Ολη η πόλη ένα συνονθύλευμα κουτιών. Ζούμε κρεμασμένοι σε πλάκες που η μια επικάθεται πάνω στην άλλη και κάθε τόσο αναρριχώμαστε όλο και ψηλότερα. Μέσα εκεί, σε κάποιον όροφο, «ξετυλίγεται» η ζωή μας. Εγκλωβισμένοι για πάντα μέσα στην αποπνικτική ατμόσφαιρα των μικρών δωματίων, των σκοτεινών διαδρόμων, των στριφογυριστών κλιμακοστασίων.

Λεπτές επιδερμίδες οι εξωτερικοί τοίχοι, απομονώνουν το μέσα με το έξω χωρίς να μεσολαβεί κάποιος μεταβατικός ενδιάμεσος χώρος. Η επαφή με το ύπαιθρο γίνεται μέσα από τυποποιημένα επαναλαμβανόμενα ανοίγματα, ίδιου ύψους, ίδιου πλάτους, μικρές πανομοιότυπες τρύπες. Μοναδική οπτική επαφή το μπαλκόνι της απέναντι πολυκατοικίας, τα ρολά των παραθύρων, τα ξεθωριασμένα χρώματα των τοίχων, οι πλαστικές καρέκλες που χωράνε στριμωχτά η μια δίπλα στην άλλη. Γνωρίζουμε πιο πολύ τον απέναντι από τους ενοίκους της δικής μας πολυκατοικίας. Μ” αυτόν τουλάχιστον μπορούμε να ανταλλάξουμε ένα νεύμα, μια καλημέρα.

Βιβλίο: »Ο Χώρος στην αριστερή σκέψη»

 εφημ ΑΥΓΗ

 Της Ελένης Πορτάλιου*

Το ομώνυμο βιβλίο της Ντίνας Βαΐου και του Κωστή Χατζημιχάλη  «επιχειρεί ένα είδος συνθετικής αριστερής ιστοριογραφίας», σύμφωνα με τη διατύπωση των συγγραφέων του. Η εξαντλητική και επιτυχής προσέγγιση αυτού του στόχου, το καθιστά βιβλίο αναφοράς, κατ’ αρχήν για την επιστημονική κοινότητα στους τομείς της γεωγραφίας, της κοινωνιολογίας της πόλης, της πολεοδομίας, της χωροταξίας, αλλά και της αρχιτεκτονικής και του αστικού σχεδιασμού, και στη συνέχεια για τις επιστήμες που έχουν αντικείμενο τη μελέτη των ανθρώπινων κοινωνιών. Θα προσεγγίσω την ύλη του ως αναγνώστρια, εστιάζοντας στη δική μου κατανόηση βασικών στοιχείων που το συγκροτούν, χωρίς φυσικά να επιχειρώ ένα οδηγό ανάγνωσης. Το βιβλίο συγκροτείται σε 4 Σεμινάρια που καλύπτουν 4 ιστορικές περιόδους.

εκδόσεις Νήσος,
Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς, 2012

Η πρώτη περίοδος αναφέρεται στους κλασικούς του μαρξισμού Μαρξ και Ένγκελς που, αν και «δίνουν ελάχιστη σημασία στη γεωγραφία ως επιστήμη», αναφέρονται σε θέματα που την αφορούν, όπως στην καπιταλιστική πόλη, στο ζήτημα της κατοικίας, στη γεωγραφία του ιμπεριαλισμού και της παγκόσμιας οικονομίας του κεφαλαίου, κυρίως όμως στην ιδιοκτησία της γης, στην αντίθεση πόλης-υπαίθρου και στη γαιοπρόσοδο, που «αποτελεί κεντρική έννοια στην κλασική μαρξιστική θεωρία για την προσέγγιση της τιμής της γης».

Με ορισμένες αναφορές στον Λένιν και στην πάντα πρωτότυπη και ριζοσπαστική σκέψη της Λούξεμπουργκ, οι συγγραφείς εστιάζουν στην αναρχική σκέψη στα θέματα χώρου: στον Ρώσο γεωγράφο Πέτερ Κροπότκιν, στο γεωγράφο κομμουνάρο Ελιζέ Ρεκλύ, στην Παρισινή Κομμούνα και στους Ισπανούς αναρχοσυνδικαλιστές. Αξίζει να τους μελετήσουμε σήμερα, που όχι μόνο έχει αμφισβητηθεί εκ βάθρων το πρότυπο παραγωγής και κατανάλωσης και η χωρική οργάνωση της καπιταλιστικής ανάπτυξης αλλά, επίσης, μέσα από επίκαιρες διαδικασίες αλληλέγγυας κοινωνικής οικονομίας, αναδύονται, εντοπισμένες χωρικά, συνεταιριστικές μορφές κάλυψης βασικών κοινωνικών αναγκών.

Περνώντας από τους ουτοπιστές σοσιαλιστές, τις υλίστριες φεμινίστριες και τους αποπολεοδομιστές, ρεύματα που ενθέτουν χωρικά τη συλλογική οργάνωση της καθημερινής ζωής, το 1^ο Σεμινάριο, δηλαδή η ιστορική περίοδος των κλασικών, καταλήγει στον Αντόνιο Γκράμσι. Στο έργο τού κομμουνιστή διανοητή και ιδρυτή του ΙΚΚ, που πέθανε στη φυλακή, πραγματώνεται μια ιδανική σχέση του μαρξισμού με τη χωρική οργάνωση σε 5 σημεία, τα οποία μεταφέρω εδώ από το βιβλίο, γιατί αναδεικνύουν τόσο τη δυνατότητα καθοριστικής συμβολής της μαρξιστικής θεωρίας στην αριστερή σκέψη για το χώρο όσο και την εξαιρετικής ευρύτητας συμβολή των επιστημών του χώρου στη μαρξιστική προβληματική. Οι πέντε κατηγορίες αναλύσεων του Γκράμσι αφορούν: «στις πολύ αναλυτικές περιγραφές χωροκοινωνικών προβλημάτων στην Ιταλία της δεκαετίας του 1920», «στην εθνική και χωρική εδαφική ιδιαιτερότητα του καπιταλισμού», «στη σημασία της κοινωνίας των πολιτών και της έννοιας του πολιτικού», «στην εισαγωγή της έννοιας της ηγεμονίας» και «τέλος στην πολιτική, οικονομική, ιδεολογική αλλά και εδαφική συγκρότηση του εθνικού κράτους».

Ο Γκράμσι μας εισάγει στο 2^ο και 3^ο Σεμινάριο και στις εξαιρετικά γόνιμες δεκαετίες 1960, 1970 και τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1980, έχοντας αρχίσει τον προβληματισμό «για ένα ιστορικό και γεωγραφικό υλισμό, που συνέχισαν αργότερα ο Νίκος Πουλαντζάς, ο Henri Lefebvre, ο David Harvey και άλλοι/ες». Την περίοδο αυτή όλες οι κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες αναδιαρθρώθηκαν εκ βάθρων υπό το φως των παγκόσμιων επαναστατικών διαδικασιών, πράγμα που επιβεβαιώνει ότι η επιστήμη ως κοινωνική κατασκευή επωάζεται στα κοινωνικά και πολιτικά συμφραζόμενα ή/και συμβάλλει στη διατύπωση και κατανόησή τους.

Μια επαναστατική τομή χαρακτηρίζει τις αριστερές προσεγγίσεις του χώρου αυτή την περίοδο. Ο Νίκος Πουλαντζάς τοποθετείται κριτικά «στον περιθωριακό ρόλο που είχε προσδώσει η μαρξιστική έρευνα μέχρι το 1970 στις μεταλλαγές του χώρου και του χρόνου» και διατυπώνει τη θέση ότι «οι μεταλλαγές των χωρο-χρονικών μητρών αναφέρονται στην υλικότητα του κοινωνικού καταμερισμού της εργασίας, τις δομές του κράτους, των πρακτικών και τεχνικών της καπιταλιστικής οικονομικής, πολιτικής και ιδεολογικής εξουσίας». Το αντικείμενο, βέβαια, του Πουλαντζά δεν είναι ο χώρος. Όμως, με τις προσεγγίσεις του για το κράτος και το κεφάλαιο, τα νέα κοινωνικά κινήματα που αναπτύσσονται στη σφαίρα της αναπαραγωγής, καθώς και με τη στρατηγική του δημοκρατικού δρόμου, ελευθερώνει το πεδίο συνάντησης του μαρξισμού με την αριστερή σκέψη για το χώρο.

Τελευταίος σταθμός- Γιώργος Σεφέρης

Ο Σεφέρης διαβάζει Σεφέρη

   Τελευταίος σταθμός

Cava dei Tirreni, 5 Ὀκτωβρίου ῾44